Faktura wystawiona przez podmiot niezarejestrowany - skutki w VAT

Kontrahent świadczy dla nas usługi, z tytułu których wystawia faktury. Okazało się, że w trakcie roku wykreślił działalność z CEiDG na miesiąc i ponownie ją zarejestrował. Czy mamy prawo odliczyć VAT z faktur wystawionych przez niego w trakcie tego miesiąca?

Generalnie, czynnemu podatnikowi VAT przysługuje prawo do odliczenia VAT w zakresie, w jakim zakupione towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (patrz: art. 86 ust. 1 ustawy o VAT). Ustawodawca wskazał w art. 88 ustawy o VAT wyjątki od tej zasady. Przykładowo, nie stanowią podstawy do odliczenia VAT faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący.

Należy ponadto mieć na uwadze fakt, że podatnicy, którzy zamierzają rozliczać VAT, są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne (patrz: art. 96 ust. 1 ustawy o VAT). Wówczas naczelnik urzędu skarbowego rejestruje podatnika i potwierdza jego zarejestrowanie jako "podatnika VAT czynnego".

Status podmiotu jako podatnika VAT nie jest zależny od dokonania rejestracji dla potrzeb tego podatku, lecz od wykonywania czynności noszących znamiona działalności gospodarczej.

Czy fakt niezarejestrowania działalności dla celów VAT przez sprzedawcę i udokumentowania sprzedaży poprzez wystawienie faktury pozbawia nabywcę prawa do odliczenia VAT z tej faktury? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3 listopada 2015 r., nr ITPP1/4512-819/15/MN. Organ podatkowy uznał, że sam brak rejestracji kontrahenta nie stanowi przeszkody dla realizacji prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu nabycia od niego towarów, jeżeli faktury otrzymane przez nabywcę (zarejestrowanego, czynnego podatnika VAT):

• dokumentują czynności faktycznie dokonane, opodatkowane VAT (tj. nie stanowią czynności zwolnionych od podatku lub niepodlegających opodatkowaniu),
   
• zawierają wszystkie dane niezbędne do ustalenia tożsamości osoby, która ją wystawiła oraz rodzaju wykonanych transakcji,
   
• nie wystąpiły okoliczności, w związku z którymi nabywca mógł podejrzewać, że transakcja stanowi nadużycie podatkowe w celu uzyskania korzyści majątkowej,
   
• działania podejmowane przez nabywcę nie miały na celu obejścia przepisów prawa,
   
• nabywca nie wiedział i nie mógł wiedzieć o tym, że dana transakcja miała na celu obejście przepisów prawa,
   
• podatnik wykorzystywał nabyte towary do czynności opodatkowanych.

Warto także wskazać wyroki sądów wydane w analogicznych sprawach. Przykładowo, WSA w Gdańsku w wyroku z 8 listopada 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 1041/11 (orzeczenie prawomocne) rozpatrywał sprawę, w której organ podatkowy zakwestionował odliczenie VAT z faktur wystawionych przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który utracił status zarejestrowanego podatnika VAT, wobec czego nie był uprawniony do wystawiania faktur. W wyroku tym sąd uznał, że:

"(...) Sam fakt niezarejestrowania się wystawcy (...) faktur nie jest wystarczający do pozbawienia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego. Prawo do odliczenia zależy jedynie od stwierdzenia przez organy podatkowe, czy usługodawca był podatnikiem w rozumieniu art. 15 u.p.t.u., faktycznie wykonał czynności podlegające opodatkowaniu, czy dane zawarte w fakturze VAT pozwalają ustalić tożsamość wystawcy faktury i z tytułu zrealizowanych transakcji był on zobowiązany do zapłaty podatku VAT (podkreśl. red.). (...)"

Takie samo stanowisko zaprezentował WSA w Gliwicach w wyroku z 28 marca 2014 r., sygn. akt III SA/Gl 1599/13 (orzeczenie prawomocne), w którym czytamy:

"(...) fakt braku rejestracji do podatku od towarów i usług stanowić może co najwyżej sygnał, że mamy do czynienia z podmiotem nieistniejącym, jednak nie może przesądzać o takiej kwalifikacji. (...)"

Z powyższego można wysnuć wniosek, że rejestracja działalności jest wyłącznie czynnością techniczną. Jeżeli podmiot zachowuje się jak podatnik prowadzący działalność (tu: wystawia faktury z tytułu świadczonych usług), nabywca nie powinien utracić prawa do odliczenia VAT z tych faktur. Dla zachowania prawa do odliczenia VAT, transakcje takie muszą jednak spełniać ww. warunki wskazane przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 3 listopada 2015 r.