Pozostawienie zysku w spółce osobowej a PCC

NSA w wyroku z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 2834/14 uznał, że odroczenie wypłaty zysku polegające na pozostawieniu go w spółce jawnej na kapitale zapasowym nie może być utożsamiane z podwyższeniem wkładu wspólników. Taka sytuacja powstałaby, gdyby wspólnicy w sposób jednoznaczny postanowili o definitywnym pozostawieniu pieniędzy w spółce, przeznaczając je na podwyższenie wkładów.

Przy tym NSA podkreślił, że przeznaczając i przenosząc w całości podzielony zysk brutto na kapitał zapasowy, który w przypadku spółek osobowych nie jest obowiązkowy, podatnicy powinni w sposób wyraźny, jednoznaczny, wskazać jego przeznaczenie. Tym bardziej, że istnieje realne podobieństwo pomiędzy przeniesieniem podzielonego zysku przez wspólników a pożyczką, która to czynność podlega PCC (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o PCC), czy też nieodpłatnym świadczeniem wspólników na rzecz spółki, która to czynność mieści się w definicji "zmiany umowy" (patrz ramka: PCC od zmiany umowy...).

Charakter czynności

NSA uchylając wyrok i decyzję organu wskazał, że konieczne jest ponowne ustalenie i ocena zasadności przeznaczenia zysku spółki powstałego w związku z prowadzoną w ciągu roku działalnością na nieobowiązkowy w spółce osobowej fundusz zapasowy i rozstrzygnięcie, jaki charakter miała dokonana przez wspólników spółki jawnej czynność, a więc ustalenie czy była to pożyczka udzielona spółce przez wspólników, czy też nieodpłatne świadczenie.

Jeżeli organ ustali, że przeznaczenie wypracowanego przez spółkę jawną zysku na fundusz zapasowy ma charakter pożyczki bądź nieodpłatnego świadczenia, będzie to równoznaczne z tym, że PCC jest należny.

Pożyczka czy nieodpłatne świadczenie?

W przypadku pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2017 r. poz. 459). Z kolei oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania może być postacią wkładu do spółki, jak też może być świadczeniem niezależnym od wnoszonych wkładów. W przypadku rzeczy oddanie do bezpłatnego używania może stanowić przedmiot umowy użyczenia (art. 710 K.c.). Natomiast w przypadku praw majątkowych będzie to umowa nienazwana zbliżona do użyczenia.

Możliwe jest też oddanie rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania i pobierania pożytków, w oparciu o art. 252 i art. 265 K.c. Zgodnie z art. 264 K.c. jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki. Czynność ta określana jest jako użytkowanie nieprawidłowe.

Dodać należy, że odpłatne użytkowanie, w tym nieprawidłowe, jest wymienione w katalogu czynności opodatkowanych PCC (por. art. 1 ust. 1 lit. i ustawy o PCC). Natomiast nieodpłatne użytkowanie nie podlega PCC, choć w przypadku spółek kwestia ta jest sporna.

Jakie będzie stanowisko organów?

Trudno przesądzić czy organy podatkowe będą odwoływały się do orzeczenia NSA, a także czy będą starały się dopatrzyć w pozostawieniu zysku spółki osobowej na kapitale zapasowym czy rezerwowym nieodpłatnego świadczenia czy pożyczki. Dotychczas organy w większości były przychylne spółkom i potwierdzały brak PCC w takich sytuacjach (por. interpretacje indywidualne w ramce).

Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 17 listopada 2016 r., nr 2461-IBPB-2-1.4514.529.2016.2.BJ, uznał, że uchwała wspólników o pozostawieniu zysku w spółce osobowej i przekazaniu go na kapitał zapasowy, co do zasady, nie podlega PCC, chyba że z jej treści wynika, iż wspólnicy podjęli decyzję np. o przeznaczeniu go na powiększenie wysokości swoich wkładów. Spółka we wniosku o interpretację wskazała, że przekazanie zysku na kapitał zapasowy spółki nie wiąże się z wniesieniem ani podwyższeniem wkładów przez wspólników spółki. Pozostawienie zysku w spółce nie zostało potraktowane przez wspólników również jako pożyczka udzielona spółce, dopłata, depozyt nieprawidłowy ani jako oddanie przez wspólników praw majątkowych spółce do nieodpłatnego używania.