Konsekwencje w PCC sprzedaży udziałów

Udziały spółki z o.o. mogą być przedmiotem umowy sprzedaży. Umowa taka, co do zasady, podlega opodatkowaniu PCC. Wówczas na nabywcy ciążą obowiązki związane z rozliczeniem podatku. Kwestie dotyczące ustalenia czy i jak rozliczyć się z PCC wciąż rodzą wiele pytań. Ogólną zasadą wynikającą z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o PCC jest, że umowa sprzedaży udziałów spółki z o.o. podlega opodatkowaniu PCC. Przy tym jednak czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, z zastrzeżeniami niedotyczącymi umowy sprzedaży, jeżeli ich przedmiotem są:

1) rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium RP,

2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium RP.

Udziały stanowią prawa majątkowe. W przypadku polskiej spółki z o.o. wykonywane są na terytorium RP. Dlatego też umowa sprzedaży udziałów polskiej spółki z o.o. podlega PCC niezależnie od miejsca zamieszkania (siedziby) nabywcy i miejsca dokonania czynności (art. 1 ust. 4 pkt 1 ustawy o PCC). Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora IS w Katowicach z dnia 4 października 2016 r., nr IBPB-2-1/4514-436/16-1/BJ. Stwierdził on, że skoro spółka, której udziały zamierza nabyć wnioskodawca, posiada siedzibę na terytorium RP, to prawa majątkowe (udziały spółki) w chwili jej zawarcia będą wykonywane na terytorium RP i tym samym wskazana umowa nabycia praw, tj. udziałów tej spółki, podlega opodatkowaniu PCC.

Wyłączenia i zwolnienia od PCC

W razie gdyby transakcja udziałów podlegała opodatkowaniu VAT, wówczas znalazłoby zastosowanie wyłączenie od PCC zgodnie z art. 2 pkt 4 lit. a) ustawy o PCC. Wyłączenie to nie dotyczy sprzedaży udziałów zwolnionych z VAT (por. drugi z wyjątków w art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC). Przy tym jednak wyłączenie uregulowane w art. 2 pkt 4 ustawy o PCC, co do zasady, nie znajdzie zastosowania. Organy podatkowe odwołując się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE ogólnie rzecz ujmując uznają, że sprzedaż udziałów przez podmioty nieprowadzące m.in. działalności maklerskiej, brokerskiej nie jest objęta zakresem ustawy o VAT (por. interpretację indywidualną Dyrektora IS w Bydgoszczy z dnia 3 października 2014 r., nr ITPP2/443-884/14/RS, czy Dyrektora IS w Katowicach z dnia 10 marca 2015 r.,  nr IBPP2/443-1173/14/ICz).

W kwestii konieczności rozliczenia PCC uwzględnić trzeba także zwolnienia od podatku. Czynność zbycia udziałów (nie stanowią one instrumentu finansowego) nie jest zwolniona, za wyjątkiem określonym w art. 9 pkt 9b ustawy o PCC. Zgodnie z nim zwolnione z PCC jest zbycie akcji i udziałów przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie ustawy o Funduszu Żeglugi Śródlądowej i Funduszu Rezerwowym. Pamiętać też należy o zwolnieniach podmiotowych (art. 8 ustawy o PCC). Przykładowo zwolnione od PCC są jednostki samorządu terytorialnego.

W większości przypadków należy jednak rozliczyć PCC.

Stawka PCC od sprzedaży udziałów wynosi 1%.

Podstawa opodatkowania

Obowiązek podatkowy z mocy ustawy ciąży na kupującym. Od chwili dokonania czynności cywilnoprawnej jest 14 dni na złożenie deklaracji (na druku PCC-3) i zapłatę podatku.

Podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży udziałów stanowi ich wartość rynkowa ustalana zgodnie z art. 6 ust. 2-4 ustawy o PCC. Określa się ją na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów. Cena, za jaką udział jest sprzedawany, może, ale nie musi odpowiadać jego wartości rynkowej. Wartość rynkowa udziału może być wyższa bądź niższa od ceny przyjętej przez strony w umowie sprzedaży. Trzeba mieć na uwadze, że organy podatkowe wyposażone są w instrumenty prawne, które mają na celu doprowadzenie w razie potrzeby do przyjęcia przez podatnika wartości rynkowej odpowiadającej ocenie organu (por. art. 6 ust. 3-4 ustawy o PCC).

NSA uznał, że metoda wyceny wartości udziałów w spółce z o.o. według wartości godziwej (art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2016 r. poz. 1047 ze zm.) pozwala na ustalenie wartości rynkowej na potrzeby rozliczenia podatku od spadków i darowizn (por. wyrok NSA z dnia 24 lutego 2011 r., sygn. akt II FSK 1900/09, nieprawomocny wyrok WSA w Białymstoku z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I SA/Bk 844/16 - patrz ramka). Wniosek ten można odnieść także do PCC, gdyż regulacje ustawowe co do wartości rynkowej podstawy opodatkowania w obu podatkach mają analogiczne brzmienie.

Który urząd?

Art. 12-13 ustawy o PCC określa, który urząd skarbowy jest właściwy miejscowo. W przypadku umowy sprzedaży udziałów polskiej spółki jest to urząd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika, a gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku podmiotach - wybrać należy urząd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę jednego z tych podmiotów. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu podatkowego w opisany sposób, z PCC należy rozliczyć się w Trzecim Urzędzie Skarbowym Warszawa-Śródmieście.

Kilka umów a deklaracja PCC

Pamiętać też należy, że w świetle ustawy o PCC nie jest możliwe uproszczenie polegające na składaniu zbiorczych deklaracji PCC-3 dotyczących tego samego rodzaju transakcji za każdy dzień, w którym podpisane były umowy. W przypadku każdej pojedynczej umowy, z którą wiąże się konieczność uiszczenia PCC, należy wypełnić i złożyć osobną deklarację (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 10 lipca 2014 r., nr IPPB2/436-304/14-2/AF).