Sprzeciw i skarga na czynności kontrolne

Przedsiębiorca może wnieść sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania przez organy kontroli czynności z naruszeniem zasad opisanych w art. 79-79b, art. 80 ust. 1 i 2, art. 82 ust. 1 oraz art. 83 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, np. gdy kontrolę rozpoczęto bez wcześniejszego zawiadomienia.

Sprzeciw należy wnieść na piśmie do organu podejmującego i wykonującego kontrolę. O wniesieniu sprzeciwu przedsiębiorca ma obowiązek zawiadomić na piśmie kontrolującego go inspektora. Czas na wniesienie sprzeciwu jest bardzo ograniczony. Można go bowiem złożyć tylko w ciągu 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ. Przedsiębiorca musi uzasadnić wniesienie sprzeciwu. Jedynie gdy w trakcie prowadzonej kontroli wystąpiło naruszenie przepisów dotyczących maksymalnych terminów jej trwania, bieg terminu na złożenie sprzeciwu rozpoczyna się w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie limitu czasu trwania kontroli.

Wniesienie sprzeciwu przez kontrolowanego przedsiębiorcę powoduje wstrzymanie czynności kontrolnych przez organ, którego sprzeciw dotyczy, z chwilą doręczenia kontrolującemu inspektorowi zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu. Przerwa w kontroli trwa do czasu rozpatrzenia sprzeciwu przez organ kontrolny. Wniesienie sprzeciwu powoduje też wstrzymanie biegu czasu trwania kontroli od dnia wniesienia sprzeciwu do dnia doręczenia przedsiębiorcy postanowienia w tej sprawie przez organ.

W przypadku wniesienia sprzeciwu organ kontroli może, w drodze postanowienia, dokonać zabezpieczenia dowodów mających związek z przedmiotem i zakresem kontroli, na czas rozpatrzenia sprzeciwu. Zabezpieczeniu podlegają dokumenty, informacje, próbki wyrobów oraz inne nośniki informacji, jeżeli stanowią lub mogą stanowić dowód w toku kontroli.

Organ kontroli w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu, rozpatruje go oraz wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności kontrolnych lub o ich kontynuowaniu. Na takie postanowienie przedsiębiorcy przysługuje jeszcze zażalenie, które można złożyć w terminie 3 dni od dnia otrzymania postanowienia. Rozstrzygnięcie zażalenia następuje w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wniesienia. W obu przypadkach wydania przez organ postanowienia (w odpowiedzi na sprzeciw bądź zażalenie przedsiębiorcy) organ kontroli może kontynuować czynności kontrolne od dnia, w którym postanowienie doręczono przedsiębiorcy.

Jeżeli organ kontrolny nie rozpatrzy sprzeciwu w wymaganym terminie, wówczas jest to równoznaczne w skutkach z wydaniem przez niego postanowienia o odstąpieniu od czynności kontrolnych. Nierozpatrzenie zażalenia w ustawowym terminie jest równoznaczne w skutkach z wydaniem przez organ właściwy postanowienia uznającego słuszność wniesionego zażalenia.

Skarga na przewlekłość postępowania

Z dniem 1 stycznia br. do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dodano przepisy umożliwiające wnoszenie przez przedsiębiorców skarg na przewlekłość czynności kontrolnych do sądów administracyjnych. Przed wejściem w życie tej regulacji kwestia możliwości złożenia takiego zażalenia była dyskusyjna. Ostatecznie NSA w postanowieniu z dnia 24 listopada 2016 r. (sygn. akt I FSK 1361/16) stwierdził, że kontrolowany ma prawo złożyć skargę na przewlekłość czynności kontrolnych (również w zakresie kontroli podatkowej). Postanowiono jednak kwestię tę uregulować.

Dodany art. 84c ust. 15a wspomnianej ustawy stanowi, że w razie przewlekłości czynności kontrolnych, przedsiębiorca może wnieść do sądu administracyjnego skargę na przewlekłe prowadzenie kontroli, jednakże dopiero po wydaniu postanowienia w przedmiocie zażalenia. Co istotne, wniesienie skargi nie wstrzymuje czynności kontrolnych. Do skargi stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi dotyczące skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania.

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (np. kontrola Sanepidu). Organ przekazuje skargę sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. Jednocześnie organ, którego przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy przewlekłe prowadzenie postępowania miało miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Odszkodowanie dla kontrolowanego

Na podstawie art. 77 ust. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek przeprowadzenia czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej, przysługuje odszkodowanie. Warto też zwrócić uwagę, że dowody przeprowadzone w toku kontroli przez dany organ z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karnym skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy.