Zmiany w kontrolowaniu działalności przedsiębiorcy

Kontrole na podstawie analizy ryzyka

Z dniem 1 stycznia 2017 r., na mocy ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej znowelizowano przepisy dotyczące zasad prowadzenia kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców. Zasady opisane w rozdziale 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mają zastosowanie do kontrolowanych przedsiębiorców, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Przepisów tych od dnia 1 marca br. nie stosuje się do:

• kontroli przedsiębiorcy w zakresie przestrzegania warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej,
   
• kontroli celno-skarbowej prowadzonej w trybie odpowiednio określonym w dziale V rozdziale 1 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.

Obecnie organy kontrolne planują i przeprowadzają kontrole po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza obejmuje identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Sposób przeprowadzenia analizy określa organ kontroli lub organ nadrzędny. Organ kontroli zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie podmiotowej ogólny schemat tych procedur kontroli.

Kontrole, poza tymi wyznaczonymi na podstawie analizy ryzyka, mogą być wszczynane:

1) w przypadku gdy organ kontroli poweźmie uzasadnione co do prowadzonej działalności podejrzenie:

• zagrożenia życia lub zdrowia,
   
• popełnienia przestępstwa lub wykroczenia,
   
• popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
   
• innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku,

2) w stosunku do działalności przedsiębiorców w zakresie objętym nadzorem, o którym mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym,

3) w przypadku gdy jest ona niezbędna do przeprowadzenia postępowania w celu sprawdzenia wykonania zaleceń pokontrolnych organu lub wykonania decyzji nakazujących usunięcie naruszeń prawa, w związku z przeprowadzoną kontrolą.

Wcześniejsze zawiadomienie kontrolowanego

Zasadniczo kontrolę prowadzi się po uprzednim zawiadomieniu przedsiębiorcy. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Jedynie czynności kontrolne związane z pobieraniem próbek i dokonywaniem oględzin, w tym pojazdów, lub dokonywaniem pomiarów, mogą być przeprowadzane przed upływem 7 dni.

Zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli zawiera:

• oznaczenie organu,
   
• datę i miejsce wystawienia,
   
• oznaczenie przedsiębiorcy,
   
• wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli,
   
• podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia.

Uzasadnienie przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli umieszcza się w książce kontroli i protokole kontroli.

Kontrola "na legitymację"

Czynności kontrolne mogą być wykonywane przez pracowników organów kontroli po okazaniu przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej legitymacji służbowej oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, chyba że przepisy szczególne przewidują możliwość podjęcia kontroli po okazaniu legitymacji. W takim przypadku upoważnienie doręcza się przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej w terminie określonym w tych przepisach, lecz nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli. Podjęcie czynności kontrolnych po okazaniu legitymacji służbowej, na podstawie przepisów szczególnych, może dotyczyć jedynie przypadków, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia, a także gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Na wniosek przedsiębiorcy kontrola może być wszczęta przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia.

W przypadku wszczęcia czynności kontrolnych po okazaniu legitymacji służbowej, przed podjęciem pierwszej czynności kontrolnej, osoba podejmująca kontrolę ma obowiązek poinformować kontrolowanego przedsiębiorcę lub osobę, wobec której podjęto czynności kontrolne, o jego prawach i obowiązkach w trakcie kontroli. Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej. Kontrola może być prowadzona bez obecności tych osób, jeżeli:

• ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej,
   
• przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
   
• kontrola jest dokonywana w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
   
• przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Kontrolowany jest zobowiązany do pisemnego wskazania osoby upoważnionej do reprezentowania go w trakcie kontroli, w szczególności w czasie jego nieobecności. W razie nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej albo braku upoważnienia takiej osoby przez przedsiębiorcę, czynności kontrolne mogą być wykonywane w obecności innego pracownika kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 ustawy - Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 459), lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę.

Kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego, miejscu wykonywania działalności gospodarczej lub, za zgodą lub na wniosek kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji, w tym ksiąg podatkowych, w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez kontrolowanego. Kontrola lub poszczególne czynności kontrolne, za zgodą kontrolowanego, mogą być przeprowadzane również w siedzibie organu kontroli, jeżeli może to usprawnić jej prowadzenie.