Metody amortyzacji samochodów

Amortyzacja podatkowa

Odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego (tu: samochodu) dokonuje się począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on wprowadzony do ewidencji środków trwałych, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową samochodu lub w którym postawiono go w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono jego niedobór. Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP i art. 23 ust. 1 ustawy o PDOF nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej samochodów w równych ratach co miesiąc, co kwartał lub jednorazowo na koniec roku podatkowego.

UWAGA! Podstawową stawką amortyzacyjną, według której dokonuje się amortyzacji środków trwałych (w tym samochodów osobowych) jest stawka określona w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych, stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o PDOP oraz ustawy o PDOF. Zarówno w przypadku samochodów osobowych, jak i ciężarowych, stawka z ww. Wykazu wynosi 20% rocznie.

Samochód zostanie zamortyzowany w ciągu 5 lat.

Niekiedy samochody mogą zostać zamortyzowane w krótszym czasie niż przy zastosowaniu stawki z ww. Wykazu. Podatnicy mogą bowiem podwyższyć stawkę z Wykazu o współczynnik nie wyższy niż 1,4. Jest to jednak możliwe tylko w odniesieniu do środków transportu używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej.

W razie wystąpienia bądź ustania warunków uzasadniających podwyższenie stawek, stawki te ulegają podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany.

Przez samochody wymagające szczególnej sprawności technicznej rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie.

UWAGA! Podatnicy mogą dla poszczególnych środków trwałych obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

Samochody mogą być amortyzowane również przy zastosowaniu indywidualnych stawek amortyzacyjnych. Jest to jednak możliwe w odniesieniu do samochodów używanych lub ulepszonych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika. W tym przypadku podatnik sam ustala stawkę amortyzacyjną.

Ustalając indywidualną stawkę amortyzacyjną należy mieć na uwadze, że w przypadku samochodów okres amortyzacji nie może być krótszy niż 30 miesięcy (zob. art. 16j ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOP i art. 22j ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOF).

Samochody uważa się za:

• używane - jeżeli podatnik udowodni, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 6 miesięcy,
   
• ulepszone - jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej.

Powyższe metody amortyzacji (tj. metoda liniowa z zastosowaniem stawek z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych, stawki podwyższonej o współczynnik podwyższający czy indywidualnej stawki amortyzacyjnej) mogą być stosowane zarówno w odniesieniu do samochodów osobowych, jak i ciężarowych.

UWAGA! W przypadku samochodów ciężarowych podatnicy mogą wybrać inną metodę amortyzacji niż wyżej zaprezentowane, tj. mogą zastosować metodę degresywną lub jednorazową amortyzację.

Samochód ciężarowy może być amortyzowany metodą degresywną. Stosowanie tej metody jest bowiem możliwe m.in. w odniesieniu do środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych. Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych według tej metody określone zostały w art. 16k ust. 1 ustawy o PDOP i odpowiednio w art. 22k ust. 1 ustawy o PDOF. Zgodnie z tymi przepisami, w metodzie degresywnej odpisów amortyzacyjnych dokonuje się:

• w pierwszym podatkowym roku używania środka trwałego (tu: samochodu ciężarowego) przy zastosowaniu stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0,
   
• w następnych latach podatkowych - od wartości początkowej środka trwałego pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania.

Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej (według stawek z ww. Wykazu), dalszych odpisów amortyzacyjnych podatnicy dokonują metodą liniową.

Samochód ciężarowy może zostać również jednorazowo zamortyzowany - na zasadach określonych w art. 16k ust. 7-13 ustawy o PDOP i art. 22k ust. 7-13 ustawy o PDOF. Z przepisów tych wynika, że prawo do ww. jednorazowej amortyzacji mają podatnicy w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność (z zastrzeżeniem, które tu pomijamy) oraz mali podatnicy (przypomnijmy, że w 2017 r. małym podatnikiem jest podatnik, którego przychody ze sprzedaży, wraz z kwotą należnego VAT, w 2016 r. nie przekroczyły kwoty 5.157.000 zł).

Jednorazowych odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Jednorazowe odpisy mogą być dokonywane do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50.000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. W 2017 r. limit ten w przeliczeniu na złote wynosi 215.000 zł.

Jednorazowe odpisy amortyzacyjne mogą być dokonywane nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środki trwałe (tu: samochody ciężarowe) zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub można stosować zasady ogólne (tj. można dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc, co kwartał, albo jednorazowo na koniec roku). Od następnego roku podatkowego podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych metodą liniową z zastosowaniem stawek z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych lub metodą degresywną. Suma odpisów amortyzacyjnych, w tym dokonanych w pierwszym roku podatkowym oraz niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, nie może przekroczyć wartości początkowej tych środków trwałych.

UWAGA! W przypadku spółki niebędącej osobą prawną, kwota limitu jednorazowych odpisów amortyzacyjnych odnosi się do łącznej wartości odpisów przypadających na wspólników tej spółki.

Może być tak, że wartość początkowa nabytego samochodu, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, nie przekracza 3.500 zł. W takim przypadku podatnicy mogą:

• nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych, a wydatki poniesione na nabycie takiego pojazdu mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w miesiącu oddania go do używania, lub
   
• dokonywać odpisów amortyzacyjnych na zasadach ogólnych albo jednorazowo w miesiącu oddania tego samochodu do używania, albo w miesiącu następnym.

Przyjęcie pierwszego rozwiązania jest niekorzystne w przypadku nabycia samochodów osobowych przez podatników PIT. W myśl bowiem art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o PDOF, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków poniesionych z tytułu używania niewprowadzonych do ewidencji środków trwałych samochodów osobowych (w tym także stanowiących własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą) - w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za 1 km przebiegu. W celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Zatem dla uniknięcia ograniczeń w zaliczaniu do kosztów uzyskania przychodów wydatków na używanie nabytego niskocennego samochodu osobowego, bardziej racjonalne jest zaliczenie go do środków trwałych wraz z dokonaniem jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu oddania tego pojazdu do używania albo w miesiącu następnym.

Amortyzacja bilansowa

Dla celów bilansowych samochody będą uznawane za środki trwałe, gdy będą kompletne, zdatne do użytku, przeznaczone na potrzeby jednostki, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok (zob. art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości).

Wydatki na nabycie takiego samochodu będą się składały na jego wartość początkową, od której jednostka będzie dokonywała odpisów amortyzacyjnych. Wartość początkową samochodu stanowi cena jego nabycia, obejmująca - w dużym skrócie - koszty związane z zakupem tego samochodu, w tym również niepodlegający odliczeniu VAT naliczony.

Jak wynika z art. 32 ust. 1-3 ustawy o rachunkowości, odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego (tu: samochodu) dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego (tu: samochodu). Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych.

Okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego ustalany jest z uwzględnieniem m.in. parametrów technicznych, intensywności wykorzystania czy zmian związanych z postępem technologicznym.

Według Departamentu Rachunkowości:

"(...) Odpisy amortyzacyjne dokonywane od środków trwałych odzwierciedlają normalną utratę wartości środków trwałych na skutek ich używania lub upływu czasu, co zarazem skutkuje uwzględnieniem ich w kosztach działalności jednostki. Dla poszczególnych środków trwałych okres, w którym dokonuje się planowych odpisów amortyzacyjnych, wynika przede wszystkim z ich właściwości technicznych określonych w instrukcjach obsługi, dokumentacjach technicznych lub projektowych. Okres ten może być wyrażony np. maksymalnym przebiegiem samochodu w kilometrach. Jeżeli środek trwały nie utracił swojej przydatności gospodarczej z przyczyn, o których mowa w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości (tj. zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego - przyp. red.), to w sprawozdaniach finansowych sporządzonych przez jednostkę za kolejne lata obrotowe wartość tego środka będzie prezentowana w aktywach bilansu w wartości początkowej, pomniejszonej o dotychczas dokonane od tego środka planowe odpisy amortyzacyjne. (...)"

Przytoczone stanowisko zamieszczono na stronie internetowej Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl) w zakładce: "Działalność/Rachunkowość/Najczęściej zadawane pytania".

Faktura dokumentująca zakup samochodu stanowiącego środek trwały, może zostać zaksięgowana np. zapisem:

Wprowadzenie samochodu do ewidencji środków trwałych w jego wartości początkowej (obejmującej kwotę netto wydatków na jego nabycie wraz z niepodlegającym odliczeniu VAT naliczonym) można zaksięgować np. zapisem:

Zapłata za zakupiony środek trwały:

Odpisy amortyzacyjne od ww. samochodu mogą zostać zaksięgowane np.: