Odliczanie VAT od wydatków na samochód, który pracownik lub przedsiębiorca wykorzystuje na dojazdy do pracy

Obecnie obowiązuje zasada, że od wydatków na pojazdy samochodowe (w tym - na samochód osobowy) można odliczać 50% kwoty podatku wykazanej w fakturze. Tylko w przypadku, gdy samochód wykorzystywany jest wyłącznie do opodatkowanej działalności gospodarczej, przysługuje odliczenie pełne (100%). Co istotne - aby można było odliczyć 100% kwoty VAT, muszą być spełnione dodatkowe warunki. Chodzi tu głównie o konieczność prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu, która ma potwierdzać, że samochód wykorzystywany jest wyłącznie do celów firmowych (pomijamy przypadki, gdy ewidencji tej nie trzeba prowadzić). W ww. ewidencji trzeba szczegółowo określać m.in. cel wyjazdu i opis trasy: skąd-dokąd (patrz: art. 86a ust. 7 ustawy o VAT).

Stanowisko organów podatkowych

Z dostępnych wyjaśnień Ministerstwa Finansów wynika, że umożliwienie pracownikowi wykorzystywania samochodu służbowego na dojazdy do/z pracy należy traktować jako wykorzystywanie pojazdu do celów mieszanych (firmowych i prywatnych), co skutkuje koniecznością stosowania ograniczonego prawa do odliczenia VAT (50%). Podobnie - zdaniem fiskusa - należy traktować także dojazdy przedsiębiorcy do miejsca wykonywania działalności gospodarczej. Tak wynika z broszury Ministerstwa Finansów opisującej zasady odliczania VAT od wydatków na samochody (broszura ta dostępna jest na stronie internetowej www.finanse.mf.gov.pl). Podobnie uznają też organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 24 lipca 2014 r., nr IPTPP4/443-304/14-4/UNR. W tej interpretacji czytamy:

"(...) fakt dojazdów Wnioskodawcy (prowadzącego indywidualną działalność gospodarczą - przyp. red.) samochodem służbowym z miejsca zamieszkania do miejsca pracy oznacza wykorzystywanie go do celów prywatnych, co powoduje, że przedmiotowy samochód nie będzie wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej (podkreśl. red.), w rozumieniu art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy (o VAT - przyp. red.). W konsekwencji powyższego Wnioskodawcy na podstawie art. 86a ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy przysługuje ograniczone do 50% prawo do odliczenia podatku VAT z tytułu kosztów leasingu i kosztów serwisu lub konserwacji nabytego samochodu osobowego. Natomiast z tytułu zakupu paliwa do napędu przedmiotowego samochodu osobowego Wnioskodawcy do 30 czerwca 2015 r., zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej, nie przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT. (...)"

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, w interpretacji indywidualnej z 14 czerwca 2016 r., nr IBPP2/4512-211/16/WN uznał, że dopuszczenie możliwości parkowania pojazdu w okolicy miejsca zamieszkania pracownika (przedstawiciela handlowego) powoduje, że wprowadzone zasady korzystania z samochodów nie wykluczają prywatnego użytku tych pojazdów przez pracowników. To z kolei wyklucza możliwość odliczania 100% kwoty VAT od wydatków na taki pojazd. W interpretacji tej czytamy:

"(...) praca przedstawiciela handlowego charakteryzuje się tym, że nie jest możliwe dokładne określenie z góry w jakim czasie (danego dnia) samochód będzie wykorzystywany do realizacji obowiązków na rzecz Spółki. Wobec tego istnieje realna możliwość wykorzystania samochodu służbowego do celów prywatnych.

Bieżąca kontrola czasu pracy i czynności wykonywanych przez pracowników przez ich bezpośrednich przełożonych, w tym również sprawdzenie sposobu wykorzystania pojazdów samochodowych poprzez weryfikację prowadzonych przez nich ewidencji przebiegu pojazdu, jak również kontrola wyjazdów służbowych pracowników poprzez gromadzenie danych dotyczących m.in. miejsc, w których pracownik przebywał oraz weryfikacja miejsca zakupu paliwa do tych samochodów, nałożenie kar na pracowników, nie jest równoznaczne ze stworzeniem przez Spółkę stosownych procedur użytkowania tych pojazdów, które wykluczają jego potencjalne użycie do celów prywatnych. (...)"

Stanowisko sądów

Zdaniem sądów administracyjnych, parkowanie samochodu blisko miejsca zamieszkania pracowników nie musi jednak automatycznie oznaczać konieczności stosowania ograniczonego odliczenia VAT od wydatków na ten pojazd.

Jako przykład można tu wskazać wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 2 czerwca 2016 r., sygn. akt I SA/Wr 191/16. Sprawa dotyczyła spółki, której pracownicy w wyjątkowych sytuacjach parkowali służbowymi samochodami w miejscu swojego zamieszkania. Dotyczyło to np. dojazdu do miejsca zamieszkania po negocjacjach zakończonych w późnych godzinach wieczornych, rozpoczęcia delegacji wcześnie rano bądź konieczności odbioru samochodu z naprawy po pracy lub w weekend. Należy także nadmienić, że spółka wprowadziła regulamin, który zawierał bezwzględny zakaz używania pojazdów służbowych do jakichkolwiek celów prywatnych użytkowników. Natomiast użycie pojazdu służbowego w celu prywatnym zostało w nim zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowiło podstawę do zastosowania wobec pracownika odpowiedzialności dyscyplinarnej. Spółka wprowadziła także nadzór nad używaniem pojazdów w trakcie wykonywania obowiązków służbowych - były one wyposażone w system lokalizacji satelitarnej (który umożliwiał dokonanie rozliczenia tras przejazdów oraz ilości zużytego paliwa). Pracownicy zostali zobowiązani do parkowania pojazdów służbowych na wskazanym przez spółkę terenie (poza ww. wyjątkowymi sytuacjami). Sąd uznał, że zapewnione przez spółkę zasady dotyczące zakazu wykorzystywania samochodów do celów prywatnych są tak samo skuteczne w czasie, gdy służą wykonywaniu obowiązków służbowych, jak i w okresie, gdy zaparkowane są w pobliżu miejsca zamieszkania pracowników. Umowa użytkowania pojazdów obowiązuje bowiem pracowników także w ich czasie wolnym (tak samo jak odpowiedzialność pracownicza za nieprzestrzeganie zapisów regulaminu). WSA podkreślił, że istotne jest, aby parkowanie pojazdu poza siedzibą firmy:

• było uzasadnione specyfiką prowadzonej działalności,
   
• określone zostało w wewnętrznych regulacjach obowiązujących u podatnika, zaś podatnik zapewnił odpowiednie mechanizmy kontroli przestrzegania wykorzystania tak postawionych do dyspozycji pracowników (użytkowników) pojazdów wyłącznie do celów związanych z działalnością gospodarczą (wykonywaniem obowiązków służbowych).

W wyroku tym czytamy:

"(...) ocena sposobu wykorzystania samochodów służbowych powinna być dokonana z uwzględnieniem tego, czy stan faktyczny pozwala na stwierdzenie, że nie tylko zachodzi potencjalna możliwość użycia samochodów służbowych do użytku prywatnego, ale czy w rzeczywistości samochody te są wykorzystywane dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą podatnika.

(...) Zauważyć należy, że dopóki mamy do czynienia z tzw. "czynnikiem ludzkim", zawsze istnieje potencjalne zagrożenie, że dany pojazd może zostać wykorzystany do celów innych niż związane z działalnością gospodarczą spółki. Okoliczności tej nie da się całkowicie wyeliminować, chodzi zatem jedynie o stworzenie takich mechanizmów i wprowadzenie takich zasad używania pojazdów, które dadzą maksymalną gwarancję wykorzystania ich wyłącznie w działalności gospodarczej podatnika (podkreśl. red.). (...)"

Podobnie uznał WSA w Krakowie w wyroku z 20 stycznia 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 1834/14, WSA w Bydgoszczy w wyroku z 8 września 2015 r., sygn. akt I SA/Bd 577/15, czy WSA w Warszawie w wyrokach z 15 maja 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 3714/14 i z 18 czerwca 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 3275/14 (ten ostatni wyrok dotyczy prawa do odliczania VAT od wydatków na samochody udostępniane podwykonawcom).

Pamiętajmy jednak, że stanowisko organów podatkowych jest odmienne. Zatem podatnicy, którzy zdecydują się odliczać cały VAT od wydatków na pojazdy samochodowe, które są parkowane (garażowane) blisko miejsca zamieszkania pracowników (zleceniobiorców, itp.), muszą więc liczyć się z tym, że ich rozliczenia mogą być zakwestionowane. Powyższe wyroki wskazują jednak, że jeżeli podatnicy zdecydują się dochodzić swoich praw na drodze sądowej, mają szanse na wygraną. Zaznaczamy jednak, że wszystkie ww. wyroki są jeszcze nieprawomocne. Nie wiadomo zatem, jakie stanowisko zaprezentuje NSA.