Procedura szczególna dotycząca rolników ryczałtowych

Opodatkowanie działalności rolniczej

Przez rolnika ryczałtowego rozumie się rolnika dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT dostawa produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego zwolnione są z opodatkowania.

Rolnicy ryczałtowi korzystają zatem ze zwolnienia bez względu na wartość dostaw w zakresie produktów rolnych i usług rolniczych.

Nie ma jednak przeszkód, aby działalność rolnicza podlegała rozliczeniu VAT na zasadach ogólnych. Wybierając taki sposób opodatkowania działalności rolniczej, rolnik zobowiązany jest do rejestracji dla potrzeb tego podatku, prowadzenia ewidencji wymaganych przepisami o VAT, w tym ewidencji sprzedaży i zakupu oraz składania deklaracji podatkowych i rozliczania podatku.

Istnieje również możliwość stosowania wariantów mieszanych przy wyborze formy opodatkowania. Jeżeli więc podatnik poza działalnością rolniczą prowadzi jeszcze inną działalność gospodarczą, może:

• korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy towarów z własnej produkcji rolnej bez względu na wartość dostaw w zakresie produktów rolnych oraz korzystać ze zwolnienia od podatku z tytułu pozostałych dostaw i świadczenia usług, w przypadku gdy wartość tych pozostałych dostaw nie przekroczyła w poprzednim roku limitu określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT (limit ten wynosi 150.000 zł),
   
• korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy i równocześnie być opodatkowanym podatnikiem VAT z tytułu dostaw innych produktów niż własne produkty rolne oraz świadczenia usług innych niż usługi rolnicze; opodatkowanie to może być skutkiem wyboru podatnika - jeśli obroty z tego tytułu nie przekroczyły limitu określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, lub może być obligatoryjne, jeśli obroty te przekroczyły ten limit,
   
• zrezygnować ze statusu rolnika ryczałtowego i zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i wówczas cała prowadzona przez niego działalność zostanie objęta podatkiem VAT na ogólnych zasadach.

Rolnik ryczałtowy

Status rolnika ryczałtowego umożliwia rolnikom odzyskiwanie podatku naliczonego przy jednoczesnym zachowaniu prawa do zwolnienia z opodatkowania.

Rolnicy, którzy korzystają ze statusu rolników ryczałtowych, sprzedający produkty rolne pochodzące z własnej produkcji rolnej oraz świadczący usługi w zakresie rolnictwa, bez względu na osiągany obrót są zwolnieni z szeregu obowiązków dotyczących ogółu podatników VAT, np.: wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług.

Rolnicy ryczałtowi dokonujący dostawy własnych produktów rolnych oraz świadczący usługi w zakresie rolnictwa, leśnictwa lub rybactwa, korzystają ze szczególnej procedury, umożliwiającej (mimo korzystania ze zwolnienia od podatku) otrzymanie zryczałtowanego zwrotu podatku, w kwocie mającej w założeniu zrównoważyć niepodlegający odliczeniu podatek naliczony od zakupionych środków do produkcji rolnej. Zatem rolnik ryczałtowy korzystając ze zwolnienia z VAT, nabywa równocześnie prawo do zryczałtowanego zwrotu podatku naliczonego przy zakupach towarów i usług niezbędnych do produkcji. Odbywa się to w sposób następujący:

• zwrot dokonywany jest przez nabywców produktów rolnych,
   
• kwota zwrotu wyliczana jest jako ryczałt, proporcjonalny do wielkości obrotu z tytułu sprzedaży towarów wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o VAT,
   
• zryczałtowany zwrot wykazywany jest w fakturach VAT RR wystawianych przez nabywców produktów rolnych (stawka zryczałtowanego zwrotu wynosi obecnie 7% kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych, pomniejszonej o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku),
   
• oryginał faktury otrzymuje dostawca (rolnik ryczałtowy), zaś jego kopia zatrzymywana jest przez nabywcę.

Rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego

Co do zasady, czynny podatnik VAT ma prawo do rezygnacji z opodatkowania i skorzystania ze zwolnienia z VAT - w terminie i na zasadach określonych w obowiązujących przepisach. Ogólne zasady rezygnacji z opodatkowania reguluje art. 113 ust. 11 ustawy o VAT. Na podstawie tego przepisu podatnik, który utracił prawo do zwolnienia z VAT lub zrezygnował z tego prawa może ponownie z niego skorzystać, nie wcześniej jednak niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnował.

Należy podkreślić, że wskazana zasada nie ma zastosowania w odniesieniu do rolników ryczałtowych. Jak bowiem wynika z art. 43 ust. 5 ustawy o VAT, rolnicy ryczałtowi, którzy zrezygnowali z przysługującego im zwolnienia mogą ponownie z niego skorzystać dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji ze zwolnienia. Jest to możliwe pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem okresu rozliczeniowego (miesiąca bądź kwartału), w którym rolnik będzie ponownie korzystał ze zwolnienia (przykład).

Zatem, w przypadku rolników ryczałtowych powrót do zwolnienia z VAT możliwy jest po okresie karencji 3-krotnie dłuższym niż podatników decydujących się na ponowne korzystanie ze zwolnienia podmiotowego z VAT.

Faktury VAT RR

W przypadku gdy nabywcą jest czynny podatnik VAT, a sprzedawcą rolnik ryczałtowy (rolnik dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, korzystający ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT - z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych), sprzedaż powinna być dokumentowana fakturą wystawioną nie przez sprzedawcę, ale przez nabywcę towarów czy usług.

Faktura VAT RR powinna być wystawiona w dwóch egzemplarzach, z czego oryginał przeznaczony jest dla rolnika ryczałtowego. Dane jakie faktura VAT RR ma zawierać wymienione zostały w art. 116 ust. 2 ustawy o VAT. Powinna ona obejmować m.in.: imię i nazwisko lub nazwę albo nazwę skróconą dostawcy i nabywcy oraz ich adresy, numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL dostawcy i nabywcy, datę dokonania nabycia oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury, wartość nabytych produktów rolnych wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku.

Należy mieć na uwadze, że w przeciwieństwie do zwykłych faktur, faktury VAT RR muszą zawierać także podpisy osób uprawnionych do wystawiania i otrzymywania faktur. Ponadto faktura VAT RR powinna również zawierać oświadczenie dostawcy produktów rolnych w brzmieniu: "Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług".