Odszkodowanie za grunty wywłaszczone

Posiadany przeze mnie grunt został wywłaszczony na potrzeby związane z modernizacją linii kolejowej. W związku z tym otrzymam od PKP odszkodowanie za przejęcie praw do tego gruntu. Czy kwotę odszkodowania powinnam wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym i odprowadzić od niej podatek dochodowy?

Zakres przedmiotowy zwolnienia od podatku dochodowego

W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o PDOF, otrzymana przez podatnika kwota odszkodowania stanowi jego przychód. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku z tego tytułu powstanie obowiązek podatkowy. Ze zwolnienia od podatku dochodowego korzystają bowiem te odszkodowania, które zostały wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ustawy o PDOF.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu należy zatem zauważyć, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PDOF, wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane m.in. z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie.

Zwolnienie to nie ma jednak zastosowania w przypadku, gdy łącznie zachodzą następujące okoliczności:

• właściciel danej nieruchomości nabył jej własność w okresie dwóch lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości oraz
   
• cena nabycia nieruchomości była niższa o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie.

Podstawy prawne wypłacenia odszkodowania wskutek wywłaszczenia gruntu na potrzeby PKP

Zagadnienia związane z ustalaniem linii kolejowych i wypłacaniem odszkodowań dotychczasowym właścicielom nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1297 ze zm.).

W myśl przepisów tej ustawy, decyzję o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej wydaje wojewoda na wniosek PKP. W decyzji tej wyznacza się m.in. "linie rozgraniczające teren", które są jednocześnie liniami podziału nieruchomości. Nieruchomości zaś wydzielone liniami rozgraniczającymi teren stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej stała się ostateczna. Oznacza to w istocie, iż wspomniana decyzja, poprzez ustalenie linii rozgraniczających teren, wskazuje nieruchomości podlegające wywłaszczeniu oraz, że z chwilą, gdy taka decyzja stanie się ostateczna - dotychczasowi właściciele automatycznie utracą prawo własności danej nieruchomości.

Decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej określa termin wydania nieruchomości lub opróżnienia lokali i innych pomieszczeń przez dotychczasowych właścicieli.

Zasadą jest przy tym, że do ustalenia wysokości i wypłacenia odszkodowania w zamian za grunt wywłaszczony na potrzeby linii kolejowych stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce nieruchomościami, z zastrzeżeniem art. 9y i 9z ustawy o transporcie kolejowym. Z kolei, zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 9y tej ustawy, za nieruchomości wywłaszczone na potrzeby linii kolejowej, od podmiotu, na rzecz którego wydawana jest decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, przysługuje odszkodowanie dotychczasowym właścicielom lub użytkownikom wieczystym nieruchomości, a także osobom, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe do nieruchomości. Wysokość tego odszkodowania ustala wojewoda w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej stała się ostateczna.

Trzeba przy tym zwrócić uwagę, iż ustawa o transporcie kolejowym została wymieniona w art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jako ustawa obejmująca swoim zakresem przedmiotowym również gospodarkę nieruchomościami.

W świetle powyższych uregulowań należy uznać, że odszkodowanie, jakie otrzyma Czytelniczka od PKP, zostanie wypłacone w trybie i na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PDOF, a tym samym będzie ono mogło korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego (pod warunkiem, że nie zachodzą wspomniane wyżej okoliczności, które wyłączają możliwość zastosowania omawianego zwolnienia).

Przedstawiony pogląd znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 17 września 2010 r., nr IPPB2/415-564/10-4/MG.

Kwoty odszkodowania, które korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego, nie należy wykazywać w rocznym zeznaniu podatkowym.