PCC w spółkach od 1 stycznia 2016 r.

PCC podlega m.in. umowa spółki i jej zmiany, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 3 pkt 4 ustawy o PCC. Umowa spółki i jej zmiana podlegają PCC, o ile spełnione są kryteria z art. 1 ust. 5 ustawy o PCC.

Z dniem 1 stycznia 2016 r. doprecyzowany został art. 1 ust. 3 ustawy o PCC. Według tej regulacji ustala się, jakie czynności na gruncie ustawy o PCC traktować należy za zmianę umowy spółki.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy o PCC, w przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się:

• przy spółce osobowej - wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania;
   
• przekształcenie lub łączenie spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej.

Zgodnie z projektodawcami omawianych zmian w przypadku spółki osobowej opodatkowaniu podlega zwiększenie majątku spółki w wyniku wniesienia lub podwyższenia wkładu, bez względu na jakie fundusze wkłady zostały wniesione. Tylko w przypadku spółki kapitałowej (w rozumieniu zgodnym z przepisami unijnymi) podwyższenie kapitału zakładowego skutkuje opodatkowaniem na podstawie tej ustawy.

Wyłączenia i zwolnienia od PCC

Fakt, że dana czynność stanowi przedmiot opodatkowania nie oznacza jeszcze, że podatek należy odprowadzić na konto fiskusa. Uwzględnić bowiem trzeba w pierwszej kolejności wyłączenia spod opodatkowania, a następnie zwolnienia od PCC.

Wyłączenie dotyczące umów spółek i ich zmian nie zostało zmodyfikowane (por. art. 2 pkt 6 ustawy o PCC). Modyfikacje dotknęły innych czynności (por. uwagi w tabeli "Istota zmian..." dotyczące art. 2 pkt 3 i 4 ustawy o PCC).

Bez zmian pozostały też regulacje dotyczące zwolnienia od PCC umowy spółki i ich zmiany (art. 9 pkt 11 ustawy o PCC). Zwolnienia od PCC dotyczące umowy spółki i jej zmiany przysługują bez potrzeby składania deklaracji PCC. Inaczej jest w przypadku pożyczki pomiędzy najbliższymi (por. w tabeli "Istota zmian..." uwagi do art. 9 pkt 10 lit. b ustawy o PCC).

PCC od umowy spółki

W przypadku umowy spółki czy jej zmiany obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej bądź z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną. Obowiązek podatkowy ciąży na spółce. Jedynie w przypadku spółki cywilnej obowiązek zapłaty PCC ciąży solidarnie na wspólnikach.

Nie ulegają zmianie zasady ustalania podstawy opodatkowania od umowy spółki (por. art. 6 ust. 1 pkt 8, ust. 7 i ust. 9 ustawy o PCC).

Stawka PCC od umowy spółki wynosi 0,5%. Organem właściwym miejscowo w sprawie PCC od umowy spółki jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na siedzibę spółki.

Nowy katalog zwrotu PCC

Nową treść od 1 stycznia 2016 r. otrzymał art. 11 ustawy o PCC. Tym samy rozszerzony został katalog przesłanek do dokonania zwrotu PCC od umowy spółki, w przypadku gdy spółka nie została zarejestrowana w KRS lub gdy wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w wysokości niższej niż przewidywała umowa spółki.

Przepis przejściowy i nowe druki PCC

Zmiany w ustawie o PCC weszły w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. Pamiętać przy tym należy, że do opodatkowania czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał na podstawie ustawy o PCC przed dniem 1 stycznia 2016 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.

Od 1 stycznia 2016 r. zmianie uległy wzory deklaracji PCC-3 i załącznika do niej PCC-3/A. Nowe wzory określone zostały rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. poz. 1999). Z dniem 1 stycznia 2016 r. poprzednie rozporządzenie straciło moc. Jest to jednoznaczne z tym, że aktualnie składając deklarację PCC co do zasady należy posługiwać się nowymi drukami PCC. Jednakże stosownie do treści § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 listopada 2015 r. w przypadku czynności cywilnoprawnych innych niż umowa sprzedaży i ustanowienie hipoteki podatnicy, do dnia 30 czerwca 2016 r., mogą składać w postaci papierowej deklarację w sprawie PCC na dotychczasowych drukach.

Co z definicją spółek?

Bez zmian pozostał także art. 1a pkt 1 i 2 ustawy o PCC. Zgodnie z ich treścią za spółkę osobową uważa się spółkę: cywilną, jawną, partnerską, komandytową lub komandytowo-akcyjną. Natomiast spółka kapitałowa w rozumieniu ustawy o PCC to spółka z o.o., akcyjna lub europejska.

Spółki osobowe i spółki kapitałowe podlegają PCC w różnym zakresie od umowy spółki czy jej zmiany. W przypadku spółek kapitałowych inny jest zakres opodatkowania, więcej czynności podlega wyłączeniu spod opodatkowania (art. 2 pkt 6 ustawy o PCC).

Co ważne, w świetle Dyrektywy Rady dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (z dnia 12 lutego 2008 r., 2008/7/WE, Dz. U. L 46 z 21.2.2008, str. 11/22), katalog spółek kapitałowych jest szerszy niż to wynika z polskiej ustawy o PCC. Z kolei jej postanowienia muszą być zgodne z przepisami prawa unijnego.

Z pewnością na gruncie ustawy o PCC za spółkę kapitałową uważać należy także spółkę komandytowo-akcyjną, nawet jeżeli jedynie część jej kapitału i członków może spełnić przesłanki przewidziane w art. 2 ust. 1 lit. b) i c) dyrektywy Rady 2008/7/WE. Takie stanowisko zajął Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt C-357/13.

Jak opodatkować spółki komandytowe?

W orzecznictwie NSA zarysowały się dwa stanowiska dotyczące uznania spółki komandytowej za spółkę kapitałową. Pogląd potwierdzający jej kwalifikację jako spółki kapitałowej w rozumieniu Dyrektywy wyrażony był przez NSA w wyrokach z dnia 18 sierpnia 2015 r., sygn. akt II FSK 2510/13, z dnia 16 grudnia 2014 r., sygn. akt II FSK 2893/12, czy z dnia 4 lipca 2014 r., sygn. akt II FSK 1915/12. Natomiast przeciwne stanowisko NSA zajął w wyrokach z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt II FSK 87/13, czy z dnia 20 kwietnia 2012 r., sygn. akt II FSK 2047/10. W wyroku z dnia 6 lutego 2015 r. NSA wyraził pogląd, że skarga kasacyjna spółki nie zawierała zarzutu podważającego skutecznie stanowisko sądu pierwszej instancji, iż spółka komandytowa nie jest spółką kapitałową w rozumieniu dyrektyw 69/335/EWG i 2008/7/WE. Sąd, nie podzielając wątpliwości co do zgodności ustawy o PCC z dyrektywami, nie uwzględnił wniosku spółki o wystąpienie z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Pozostałe spółki osobowe (tj. spółka jawna, partnerska i cywilna) raczej nie mają szans na uznanie ich za kapitałowe (por. wyrok NSA z dnia 18 sierpnia 2015 r., sygn. akt II FSK 2510/13).