Odliczenie VAT z faktury do paragonu bez NIP nabywcy

Regulacje ustawowe

W przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, wystawienie dla nabywcy (podatnika VAT) faktury z NIP jest uzależnione od zamieszczenia na paragonie dokumentującym tę sprzedaż NIP nabywcy. Powyższe wynika z art. 106b ust. 5 ustawy o VAT.

Nieprzestrzeganie powyższej regulacji niesie za sobą konsekwencje dla obu stron transakcji - sprzedawcy i nabywcy. Organ podatkowy ustala bowiem dodatkowe zobowiązanie podatkowe (w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze, wystawionej do paragonu niezawierającego NIP nabywcy) dla:

• sprzedawcy towaru/usługi - w przypadku wystawienia faktury do paragonu niezawierającego NIP nabywcy (podatnika VAT),
• nabywcy towaru/usługi (czynnego podatnika VAT) - w przypadku ujęcia w ewidencji VAT wystawionej dla niego faktury dotyczącej sprzedaży potwierdzonej paragonem, który nie zawiera jego NIP.

Obowiązek wystawiania faktur do paragonów wyłącznie zawierających NIP nabywcy (podatnika VAT) oraz sankcja spowodowana naruszeniem tego obowiązku nie dotyczą podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0). Ponadto dodatkowe zobowiązanie (zarówno przewidziane dla sprzedawcy, jak i nabywcy) nie jest ustalane w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe. Kwestie te reguluje art. 106b ust. 6 i 7 i art. 109a ustawy o VAT.

Stanowisko KIS

Do możliwości wystawienia faktury z danymi podatnika, w przypadku gdy paragon dokumentujący tę transakcję nie zawiera NIP nabywcy, odniósł się Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2023 r., nr 0111-KDIB3-2.4012.157.2023.1.MN.

Z wnioskiem o wydanie tej interpretacji zwróciła się spółka z o. o. (czynny podatnik VAT), która w ramach prowadzonej działalności gospodarczej udzielała porad i konsultacji podmiotom i osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą oraz osobom prywatnym nieprowadzącym takiej działalności. Tematyka spotkań była różnorodna i często wkraczała w sfery prywatne klienta. Zdarzały się przypadki, w których klient po skończonej poradzie nie zgłaszał chęci otrzymania faktury, w związku z czym sprzedaż ewidencjonowano w kasie rejestrującej i wystawiano paragon fiskalny niezawierający jego NIP. Jeżeli klient wystąpił później z prośbą o wystawienie faktury (podając swój NIP), to spółka informowała, że nie wystawia faktur do paragonów niezawierających NIP nabywcy. Ze względu na pojawiające się prośby od klientów w tym zakresie spółka zapytała, czy w opisanej sytuacji ma prawo wystawić fakturę zawierającą dane klienta do paragonu niezawierającego NIP.

Dyrektor KIS przypomniał, że obowiązek ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej dotyczy wyłącznie sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Obowiązek ten nie wystąpi więc w przypadku sprzedaży na rzecz innych podmiotów, bowiem sprzedaż na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą (w tym osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) podlega udokumentowaniu fakturą (patrz: art. 106b ust. 1 pkt 1 ww. ustawy). Natomiast jeżeli sprzedaż zostanie zarejestrowana przy zastosowaniu kasy rejestrującej, wówczas fakturę z NIP nabywcy wystawia się tylko w przypadku, gdy paragon dokumentujący tę sprzedaż zawiera ten numer.

Organ podatkowy uznał, że ustawodawca wymusza pewną konsekwencję podatnika, tzn. jeżeli dokonuje on zakupu jako podatnik a nie jako konsument, to powinien o tym fakcie poinformować sprzedawcę w momencie dokonywania zakupu. W interpretacji czytamy:

"(...) podatnik nie może dowolnie wybierać, czy dokonuje zakupu na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, czy też występuje w charakterze konsumenta. To znaczy, jeżeli w momencie dokonywania zakupu dany podmiot występuje w charakterze konsumenta i nabywa określony towar jako konsument, wówczas nie ma możliwości późniejszej zmiany tego charakteru zakupu. Towar lub usługa nabyta na potrzeby osobiste lub prywatne nie może z czasem przekształcić się w zakup służący działalności gospodarczej z punktu widzenia VAT. Nabywca w momencie realizowania zakupów dokonuje ich kwalifikacji jako związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. W tym bowiem momencie określa, czy dokonuje zakupów działając w charakterze podatnika. (...)"

Zdaniem organu podatkowego, jeśli nabywca dokonuje zakupu jako podatnik VAT, to przedstawia sprzedawcy swój numer identyfikujący go na potrzeby podatku w taki sposób, aby sprzedaż towarów lub usług była właściwie udokumentowana - fakturą albo paragonem z NIP pozwalającym na ewentualne późniejsze prawidłowe wystawienie do tego paragonu faktury zawierającej ten numer. Natomiast jeżeli nabywca nie poda NIP do czasu zakończenia rejestracji sprzedaży w kasie rejestrującej, wówczas należy uznać, że dokonał zakupu jako konsument. Nabywca będzie mógł wystąpić o wystawienie mu faktury przez sprzedawcę, jednakże sprzedawca w takiej sytuacji powinien wystawić mu fakturę taką, jak dla konsumentów, czyli bez podawania NIP nabywcy.

Ostatecznie organ podatkowy uznał, że jeśli dana transakcja została zaewidencjonowana za pomocą kasy rejestrującej i została udokumentowana paragonem, to sprzedawca nie ma prawa do wystawienia faktury zawierającej NIP nabywcy, który nie został ujawniony na paragonie. Tym samym, spółka nie ma prawa wystawić faktury z NIP nabywcy, jeżeli paragon dokumentujący sprzedaż nie zawierał NIP nabywcy.

Prawo do odliczenia VAT

Zaznaczamy, że w konsekwencji omawianego zagadnienia wątpliwości budzi także możliwość odliczenia VAT z faktury wystawionej do paragonu, który nie zawiera NIP nabywcy. Organy podatkowe niekiedy zajmują w tej kwestii stanowisko korzystne dla podatników i pozwalają odliczyć VAT. Przykładem mogą być interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z 29 sierpnia 2022 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.254.2022.2.JM i z 2 marca 2023 r., nr 0112-KDIL3.4012.93.2023.1.NW. Odliczenie VAT w takiej sytuacji jest jednak - naszym zdaniem - ryzykowne, gdyż brak NIP na paragonie (i w konsekwencji na fakturze) sugeruje, że jest to zakup na cele prywatne (tak jak wskazano w omówionej powyżej interpretacji indywidualnej z 5 maja 2023 r.).