Zapłata na rachunek spoza białej listy w ramach dobrowolnego MPP oraz poprzez kompensatę

Spółka z o.o. kupiła towary od kontrahenta krajowego, będącego czynnym podatnikiem VAT. Wartość transakcji przekroczyła 15.000 zł. Spółka dokonała zapłaty za ww. towar częściowo poprzez kompensatę, a częściowo w ramach dobrowolnego MPP (towar nie jest wskazany w załączniku nr 15 do ustawy o VAT). Zapłaty tej spółka dokonała na rachunek kontrahenta nieznajdujący się na białej liście. Czy wydatki na zakup towarów, opłacone w ww. sposób, mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów?

Podstawa prawna

Podatnicy nie mogą zaliczać do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (tj. w których stroną jest przedsiębiorca i jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15.000 zł lub równowartość tej kwoty):

• została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego lub
• została dokonana na rzecz czynnego podatnika VAT przelewem na rachunek nieznajdujący się na dzień zlecenia przelewu w wykazie podatników VAT (na białej liście) - w przypadku dostawy towarów/świadczenia usług, potwierdzonych fakturą,
• pomimo zawarcia na fakturze wyrazów "mechanizm podzielonej płatności" (MPP), zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy o VAT, została dokonana z pominięciem tego mechanizmu (dotyczy obowiązkowego MPP).

W sytuacji, gdy podatnik zaliczył już wydatek do kosztów uzyskania przychodów, to w tej części, w jakiej płatność została dokonana z naruszeniem ww. obowiązku, zmniejsza koszty uzyskania przychodów albo zwiększa przychody (w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów) - w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego, został zlecony przelew albo płatność została dokonana z pominięciem MPP.

Tak wynika z art. 15d ust. 1 i 2 ustawy o PDOP (analogiczne regulacje znajdują się w art. 22p ust. 1 i 2 ustawy o PDOF).

Zwolnienie z negatywnych konsekwencji zapłaty dokonanej z pominięciem białej listy

W niektórych przypadkach podatnicy mogą zwolnić się z negatywnych konsekwencji zapłaty na rachunek spoza białej listy. Tak jest m.in. w sytuacji, gdy:

• podatnik złożył przy pierwszej zapłacie należności przelewem na rachunek spoza białej listy zawiadomienie o zapłacie na ten rachunek, do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika - w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu (uwaga! w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19, termin na złożenie tego zawiadomienia został przedłużony do 14 dni od dnia zlecenia przelewu),
• płatność została dokonana z zastosowaniem MPP.

Jeśli zatem zapłata dokonana na rzecz czynnego podatnika VAT - dotycząca transakcji o jednorazowej wartości przekraczającej 15.000 zł - zostanie dokonana w ramach MPP, w tym dobrowolnego (jak w sytuacji, o której mowa w pytaniu), to opłacony w ten sposób wydatek - mimo zapłaty poza białą listą - może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, na zasadach ogólnych.

"Uregulowanie" zobowiązania w drodze kompensaty

W sytuacji, gdy podatnik "ureguluje" zobowiązanie w drodze kompensaty, to nie narusza on obowiązku zapłaty za pośrednictwem rachunku płatniczego, czy zapłaty na rachunek spoza białej listy. Nie poniesie on zatem negatywnych konsekwencji - w postaci braku prawa do ujęcia wydatku w kosztach podatkowych. Potwierdzają to również organy podatkowe, np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 10 lutego 2020 r., nr 0114-KDIP2-2.4010.549.2019.1.SJ, odnosząc się zarówno do potrącenia jednostronnego (tj. dokonanego zgodnie z art. 498 Kodeksu cywilnego), jak i kompensaty umownej. W interpretacji tej organ podatkowy stwierdził, że w wyniku zastosowania instytucji potrącenia dochodzi do uregulowania (wygaśnięcia) zobowiązania, jednak strony umowy nie dokonują "płatności", które mogłyby być objęte ww. regulacjami. Zdaniem organu podatkowego, regulacje zawarte w ww. art. 15d ustawy o PDOP odnoszą się do płatności gotówkowych/bezgotówkowych, a nie regulowania zobowiązań (które to pojęcie ma szerszy zakres). Według Dyrektora KIS:

"(...) W przypadku płatności może ona być dokonana w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. W przypadku kompensaty nie mamy natomiast do czynienia z płatnością. Dochodzi co prawda do uregulowania w całości lub w części zobowiązania (wygaśnięcia zobowiązania), jednak czynność ta nie może być utożsamiana z płatnością. Jeżeli zatem ma miejsce uregulowanie lub wygaśnięcie zobowiązania z innych powodów niż dokonanie płatności, wówczas omawianych przepisów nie stosuje się. Przyjęcie bowiem, że przepisy te odnoszą się do innych form regulowania (wygasania) zobowiązań mogłoby oznaczać zastosowanie wykładni rozszerzającej, która nie tylko nie znajduje należytego umocowania w brzmieniu przepisu, ale także jest niemożliwa do zastosowania w praktyce.

(...) Tym samym Wnioskodawca będzie miał prawo do zaliczenia potrąconych (skompensowanych) kwot do kosztów uzyskania przychodów (...)."