Zapłata odszkodowania za rozwiązanie umowy o współpracy a koszty podatkowe

Wypłata odszkodowania za skrócenie okresu umowy nie może być postrzegana jako cel uzyskania przychodu albowiem podatnik wyraźnie artykułuje we wniosku, że celem tym jest minimalizowanie straty jaka mogłaby powstać, gdyby spółka A kontynuowała współpracę na gruncie zawartego kontraktu ze spółką B. Likwidacja spółki poprzedzona poniesieniem wydatku w postaci wypłaty odszkodowania nie zabezpiecza czy też nie dąży do zachowania źródła przychodów.

"(...) Spółka cywilna A zawarła (...) umowę współpracy z B Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością na sprzedaż paliw firmy B.

(...) Spółka zobowiązała się do odpowiednich zakupów, stosowania odpowiednich procedur, wystroju stacji, zasad promocji i sprzedaży produktów, itp. Umowa została zawarta (...), z zastrzeżeniem, że w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy z przyczyn leżących po stronie Spółki A zostanie wypłacone stosowne odszkodowanie za wcześniejsze rozwiązanie umowy w celu pokrycia poniesionych szkód i utraconych korzyści przez B (...). W celu zabezpieczenia roszczeń (...) została ustanowiona hipoteka na nieruchomości należącej do Spółki A na rzecz B (...). Spółka A z przyczyn ekonomicznych została zmuszona do likwidacji. Wspólnicy Spółki (...) nie byli w stanie sprostać konkurencji i ich przedsiębiorstwo nie przynosiło zysku. Aby nie doprowadzić do niewypłacalności (...) Spółka postanowiła sprzedać stację paliw, na której była ustanowiona hipoteka na rzecz B (...). Aby było to możliwe (...) została zmuszona do wcześniejszego rozwiązania umowy współpracy z B (...). Bez rozwiązania umowy i spłaty wszystkich zobowiązań, w tym odszkodowania za skrócenie okresu trwania umowy, B (...) nie wycofałaby hipoteki, a tym samym sprzedaż stacji paliw nie byłaby możliwa. Jeden ze wspólników prowadzi dodatkowo swoją prywatną działalność gospodarczą. Niewypłacalność w Spółce zaważyłaby na tym odrębnym źródle, ponieważ niezaspokojeni kontrahenci dochodziliby należnych zobowiązań z majątku prywatnego wspólników Spółki A (...). Tak więc decyzja wspólników o likwidacji Spółki A i spłacie zobowiązań dodatkowo zabezpieczyła źródło jednego ze wspólników.

(...) W związku z powyższym (...) zadano następujące pytanie:

Czy zapłacone odszkodowanie za skrócenie okresu trwania umowy współpracy stanowi koszt podatkowy dla (...) wspólnika Spółki cywilnej, proporcjonalnie do Jego udziałów w zyskach/stratach w Spółce?

(...) Zdaniem organu nie można uznać, że wydatek w postaci wypłaconego odszkodowania za skrócenie okresu trwania umowy współpracy został poniesiony w celu zachowania oraz zabezpieczenia źródła przychodów, ponieważ wydatek ten żadnego przysporzenia nie przyniesie, nie wygeneruje przychodu, nie uczyni tego źródła bezpiecznym, mocnym i trwałym.

(...) Tym samym, Wnioskodawca, jako wspólnik nie będzie uprawniony do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów z tytułu zapłaconego odszkodowania w części przypadającej Jego udziałowi w zyskach Spółki cywilnej.

Na interpretację (...) skarżący wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

(...) W ocenie sądu odstąpienie od realizacji umowy z przyczyn leżących po stronie spółki powoduje, że związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wydatkiem a przychodem w ogóle nie wystąpi, zaś zapłata kary umownej i odszkodowania w żadnym razie nie prowadzi do osiągnięcia przychodu. Istotne w przedmiotowej sprawie jest również to, że od skarżącej spółki - jej wspólników jako profesjonalnego podmiotu zajmującego się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej można i należy wymagać racjonalnego działania przy zawieraniu kontraktów.

Należy zauważyć, że celem gospodarczym, który przyświecał działaniom podatnika, było niewątpliwie wykonanie umowy o współpracy z firmą B na warunkach w niej opisanych i osiągnięcie z tego tytułu zysku w postaci przychodu, nie zaś poniesienie wydatków związanych z niezrealizowaniem umowy. Wnioskodawca nie zakładał przecież, że - zawierając umowę - będzie dążył do jej niewykonania i poniesienia przewidzianego w niej odszkodowania. Nielogiczne wreszcie byłoby uznanie takiego odszkodowania za koszt uzyskania przychodów w sytuacji, gdy art. 23 ust. 1 pkt 19 u.p.d.o.f. (ustawy o pdof - przyp. red.) wyłącza z tych kosztów kary i odszkodowania poniesione w związku z nienależytym wykonaniem umowy. Takie rozumowanie prowadziłoby do absurdalnych rezultatów, polegających na swoistym premiowaniu podatników niewykonujących umów, wobec tych, którzy podejmują starania o ich realizację. (...)".

(wyrok WSA w Łodzi z dnia 21 marca 2018 r., sygn. akt I SA/Łd 121/18 - orzeczenie nieprawomocne)