Obowiązki dłużnika

Zeznanie roczne

W przeciwieństwie do wierzyciela, który ma prawo, a nie obowiązek zmniejszyć podstawę opodatkowania lub odpowiednio zwiększyć stratę, dłużnik takiego wyboru nie ma. Zobowiązany jest bowiem o wartość niezapłaconych zobowiązań zwiększać podstawę opodatkowania albo zmniejszać stratę.

U dłużnika podstawa obliczenia podatku podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów wartość zobowiązania do zapłaty, które nie zostało uregulowane. Zwiększenia tego dłużnik dokonuje w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie (art. 26i ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof i odpowiednio art. 18f ust. 1 pkt 2 ustawy o pdop).

Z kolei gdy dłużnik poniesie stratę ze źródła, z którym związana była transakcja handlowa, to jej kwota będzie podlegała zmniejszeniu o zaliczaną do kosztów wartość zobowiązania, które nie zostało uregulowane. Zmniejszenie to dłużnik będzie uwzględniał w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie. Natomiast gdy wartość tego zobowiązania będzie wyższa od kwoty straty podlegającej zmniejszeniu, wówczas różnica zwiększy podstawę opodatkowania.

Zwiększenia podstawy opodatkowania lub odpowiednio zmniejszenia straty dłużnik będzie dokonywał, jeżeli do dnia złożenia zeznania podatkowego nie ureguluje swojego zobowiązania (przykład).

Gdy dłużnik, który z powodu nieuregulowania zobowiązania zwiększy podstawę opodatkowania/zmniejszy stratę w zeznaniu podatkowym, a po roku podatkowym, za który tego dokonał, zobowiązanie ureguluje, będzie musiał zmniejszyć podstawę opodatkowania lub zwiększyć stratę w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym do tego uregulowania dojdzie. W sytuacji, w której wartość zmniejszenia podstawy obliczenia podatku będzie wyższa od tej podstawy, zmniejszenia podstawy obliczenia podatku o nieodliczoną wartość dłużnik będzie dokonywał w kolejnych latach podatkowych, nie dłużej jednak niż przez okres 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, za który powstało prawo do zmniejszenia.

Korekta na etapie zaliczki

Dłużnicy mają możliwość korygowania dochodu do opodatkowania przy wyliczaniu wysokości należnych zaliczek na podatek dochodowy. Dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki na podatek podlega u nich zwiększeniu o zaliczaną do kosztów wartość zobowiązania do zapłaty, które nie zostało uregulowane. Zwiększenie dochodu będzie następowało począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu, w którym zobowiązanie zostanie uregulowane. Dłużnik będzie zobligowany do zwiększenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki na podatek, jeżeli do dnia terminu płatności zaliczki nie ureguluje zobowiązania.

Jednak mechanizm zobowiązujący dłużników do dokonywania ustawowo przewidzianych zmniejszeń i zwiększeń jednocześnie w zeznaniu podatkowym oraz na etapie ustalania zaliczek na podatek dochodowy nie do końca jest przejrzysty. Jeżeli podatnicy będą mieli obowiązek zwiększenia dochodu o niezapłacone zobowiązania już w trakcie roku podatkowego ustalając zaliczki na podatek, to pozostaje pytanie, w jakich przypadkach i w jaki sposób powinni stosować regulacje w omawianym zakresie dotyczące zwiększania podstawy opodatkowania w zeznaniu.

Dodatkowe wspólne kryteria

Omawiane przepisy, zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele będą stosowali, o ile spełnione będą łącznie następujące warunki:

1) dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie będzie w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

2) od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłyną 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa, a w przypadku, gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek), jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę - gdy nie upłyną 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności,

3) transakcja handlowa zawarta będzie w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody będą podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 26h ust. 10 ustawy o pdof i odpowiednio art. 18f ust. 10 ustawy o pdop).

Ponadto, gdy uprawnienie albo obowiązek odpowiednio zwiększeń lub zmniejszeń powstanie w przypadku:

• podatników pdof - m.in. po likwidacji działalności albo po zmianie formy opodatkowania - modyfikacje te będą dokonywane w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym nastąpiła likwidacja tej działalności, albo za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania,
   
• podatników pdop - po zmianie formy opodatkowania - modyfikacje te będą dokonywane w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania.