Wygaśnięcie wzajemnych zobowiązań w drodze konfuzji

Z uzasadnienia

"Istota sprawy sprowadzała się do rozstrzygnięcia kwestii kwalifikacji prawnopodatkowej zjawiska konfuzji. W realiach stanu faktycznego przedstawionego we wniosku założono możliwość otrzymania przez skarżącego - w wyniku podziału majątku spółki osobowej - wierzytelności wobec skarżącego o zwrot pożyczki pieniężnej wraz z odsetkami udzielonej mu uprzednio (przed rozwiązaniem) przez tę spółkę.

(...) w przypadku otrzymania w wyniku rozwiązania spółki komandytowej środków pieniężnych przez wspólnika - ich wartość nie będzie stanowiła u niego przychodu, choć co do zasady należy zaliczyć je do źródła stanowiącego pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f.). W przypadku innych składników majątku (do których należy zaliczyć wierzytelności nie spełniające wymogów z art.14 ust. 8 u.p.d.o.f.) - ich wartość będzie stanowiła przychód u wspólnika dopiero w momencie zbycia składnika majątku otrzymanego w wyniku likwidacji spółki, z zastrzeżeniem sytuacji, o której mowa w art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. b u.p.d.o.f. W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji słusznie podkreślił, że organ podatkowy utożsamia konfuzję (wygaśnięcie zobowiązania) ze zbyciem majątkowym, co nie jest prawidłowe. Kodeks cywilny (mający zastosowanie dla oceny skutków podatkowych czynności cywilnoprawnych, których stroną był skarżący) nie zawiera definicji »konfuzji« ani też konkretnego przepisu regulującego następstwa prawnego połączenia długu i wierzytelności w jednej osobie. Przepis taki nie jest jednak konieczny, bowiem z samego charakteru i natury zobowiązania wynika, że konieczne jest istnienie dwóch stron stosunku zobowiązaniowego, a w przypadku połączenia długu i wierzytelności w jednej osobie zobowiązanie to wygasa. Warunkiem koniecznym trwania zobowiązania jest istnienie dwóch stron - wierzyciela i dłużnika - nikt bowiem nie może sam od siebie żądać spełnienia świadczenia ani też go egzekwować. »Konfuzja« jest instytucją prawa cywilnego, która powstaje w wyniku połączenia długu i wierzytelności w jednej osobie, powodując wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela.

Prawidłowe jest zatem stanowisko, że otrzymanie wierzytelności (nie spełniających warunków z art. 14 ust. 8 u.p.d.o.f.) jako składników majątku likwidacyjnego spółki osobowej przez osobę fizyczną nie skutkuje powstaniem przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych. Dopiero odpłatne zbycie tego składnika majątku skutkować będzie powstaniem przychodu dla osoby fizycznej, o ile pomiędzy likwidacją spółki a odpłatnym zbyciem majątku nie upłynie czasokres określony w art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. b u.p.d.o.f. Ustawodawca nie sprecyzował jednak, co należy rozumieć pod pojęciem zbycia. W języku potocznym wyrażenie to jest używane jako synonim sprzedaży, odpłatnego przekazania. W takim też znaczeniu używane jest w języku prawniczym, w którym poprzez zbycie rozumie się przeniesienie własności lub innych praw (por. K. Koperkiewicz -Mordel, W.Nykiel, Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, LexisNexis 2006, powołano za SIP LEX, komentarz do art. 10). Skutkiem zbycia jest zatem zawsze zmiana podmiotu własności lub innych praw.

W konsekwencji, otrzymanie przez skarżącego w związku z rozwiązaniem spółki komandytowej (osobowej) wierzytelności wobec niego o zwrot pożyczki pieniężnej (wraz z odsetkami) nie będzie powodowało powstania po jego stronie przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (...).

Reasumując wykładnia literalna art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. b u.p.d.o.f. prowadzi do wniosku, że otrzymanie przez skarżącego, w ramach podziału majątku rozwiązanej spółki komandytowej, wierzytelności wobec skarżącego o zwrot pożyczki pieniężnej (wraz z odsetkami), która to pożyczka została udzielona mu przez spółkę przed jej rozwiązaniem, nie będzie skutkować dla skarżącego powstaniem przychodu podatkowego, albowiem wygaśnięcie wierzytelności w skutek konfuzji, nie jest zbyciem składnika majątku otrzymanego w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną".

(wyrok NSA z 19 lipca 2019 r., sygn. akt II FSK 1494/18)