Dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku VAT

Sposób dokonania płatności za nabywane towary czy usługi zależy wyłącznie od woli nabywcy. To on decyduje, czy płatność za nabywane towary i usługi będzie wykonana przelewem tradycyjnym, czy też zapłaci przy użyciu komunikatu przelewu. Aby zrealizować zlecony przez nabywcę przelew (przy zastosowaniu split payment), bank w pierwszej kolejności obciąży kwotą podatku rachunek VAT nabywcy i uzna tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy. Jeżeli natomiast podatnik nie będzie posiadać środków na rachunku VAT, bank obciąży wyłącznie jego rachunek rozliczeniowy i wówczas technicznie cały przelew zostanie dokonany z rachunku rozliczeniowego podatnika.

Inaczej będzie w sytuacji gdy podatnik dokonujący zapłaty przy użyciu mechanizmu split payment ma środki na rachunku VAT, ale będą one niewystarczające do zapłaty wskazanej w komunikacie przelewu wartości. Dopiero wówczas, gdy na rachunku rozliczeniowym podatnika nie będzie środków wystarczających na zapłatę kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży brutto wskazanej w komunikacie przelewu, bank nie zrealizuje przelewu.

Bank w celu realizacji przelewu zleconego przez nabywcę (przy zastosowaniu split payment) w pierwszej kolejności obciąży kwotą podatku rachunek VAT nabywcy i uzna tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy. W sytuacji, gdy na rachunku rozliczeniowym podatnika nie ma środków wystarczających na zapłatę kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży brutto wskazanej w komunikacie przelewu, bank nie zrealizuje przelewu.

Stosując dobrowolnie mechanizm podzielonej płatności można zapłacić zarówno całość należności, jak i dowolną jej część (dotyczy to zarówno kwoty podatku VAT, jak i kwoty sprzedaży brutto). To do nabywcy należy decyzja, ile środków zostanie wpłaconych na rachunek VAT dostawcy. Bank nie weryfikuje wysokości wskazanych w komunikacie przelewu kwot czy ich prawidłowości, ponieważ nie dysponuje daną fakturą. W związku z powyższym, zdaniem redakcji, Czytelnik może zastosować mechanizm podzielonej płatności dokonując zapłaty samego podatku VAT wynikającego z faktury. Potwierdzeniem powyższego są objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów z dnia 29 czerwca 2018 r., w których czytamy: "(...) Możliwa jest również zapłata w mechanizmie podzielonej płatności wyłącznie samej kwoty odpowiadającej kwocie podatku VAT wykazanej na fakturze. Wówczas wskazana w komunikacie przelewu kwota brutto będzie równa kwocie podatku VAT. (...) Przykładowo, podatnik otrzymał fakturę na kwotę 1.000 zł + 230 zł VAT. W takiej sytuacji podatnik może zapłacić w MPP: (...) tylko kwotę odpowiadającą kwocie VAT, wpisując w komunikacie przelewu kwotę 230 zł brutto i 230 zł VAT (...)."

W omawianym przypadku Czytelnik jako kwotę brutto może wpisać kwotę łączną na jaką chce zrobić przelew (nie musi być to kwota brutto wynikająca z faktury).

Jeżeli podatnik zamierza zapłacić kontrahentowi jedynie kwotę podatku VAT, w obu pozycjach - wartość brutto i kwota podatku VAT - wpisać powinien tę samą kwotę. Oznacza to jednak, że w takim przypadku ureguluje kontrahentowi tylko część należności (kwotę podatku VAT wynikającą z faktury). Jeżeli kwota netto z faktury zapłacona byłaby w wyniku udzielonego kredytu, to Czytelnik powinien w taki sam sposób wypełnić komunikat przelewu. W obu tych przypadkach mamy do czynienia z uregulowaniem należności w systemie split payment tylko do wysokości kwoty VAT określonej na fakturze.

W przypadku kiedy Czytelnik posiada na rachunku VAT środki pieniężne wystarczające na zapłatę całej kwoty brutto wynikającej z faktury, a na rachunku bieżącym nie ma żadnych środków i zamierza zapłacić kontrahentowi całą należność z otrzymanej faktury, może w komunikacie przelewu w obu pozycjach (wartość brutto i kwota podatku) wpisać kwotę brutto wynikającą z faktury. Technicznie taki przelew zostanie zrealizowany w ten sposób, że cała kwota należności będzie przekazana z rachunku VAT podatnika na rachunek VAT dostawcy. Wówczas nie ma konieczności posiłkowania się kredytem w celu uregulowania należności. Należy jednak pamiętać, że taki przelew nie jest w pełni zgodny z założeniami ustawodawcy w zakresie split payment, spowoduje bowiem, że u dostawcy również cała kwota należności wynikającej z faktury znajdzie się na jego rachunku VAT, co w znacznym stopniu ograniczy dostawcy możliwość swobodnego nią dysponowania.

Podatnicy stosujący mechanizm podzielonej płatności muszą pamiętać, że w przypadku gdy dochodzi do gromadzenia środków finansowych na rachunku VAT, mają prawo do wnioskowania o dokonanie przelewu środków zgromadzonych na rachunku VAT, na rachunek bankowy prowadzony dla celów działalności gospodarczej. Przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT dokonywane jest za zgodą naczelnika urzędu skarbowego i wyłącznie na rachunek bankowy lub rachunek w SKOK, dla którego jest prowadzony rachunek VAT pod pewnymi warunkami określonymi w ustawie o VAT.

Możliwość przekazywania środków pomiędzy rachunkami VAT należącymi do tego samego podatnika, przewidziano jedynie w sytuacji, gdy te rachunki prowadzone są przez ten sam bank. W innym wypadku nie ma możliwości przelewania kwot pomiędzy rachunkami VAT należącymi do tego samego podatnika. Wynika to z art. 62b ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2187 ze zm.).

Zatem podatnik, który posiada rachunki VAT przypisane do rachunków rozliczeniowych posiadanych w różnych bankach, czy SKOK-ach, nie ma możliwości przelewania środków pomiędzy rachunkami VAT.

Środki, jakie zostają zgromadzone na rachunku VAT są środkami należącymi do podatnika. Mimo to przepisy ustawy o VAT wskazują sposób dysponowania tymi środkami. Podatnicy mogą z takiego rachunku dokonywać m.in.:

• przelewu na inny rachunek VAT przy użyciu komunikatu przelewu, w tym zwrotu nienależnie otrzymanych płatności,
   
• opłaty swoich zobowiązań podatkowych z tytułu rozliczeń podatku VAT, w tym wpłacać dodatkowe zobowiązanie podatkowe, odsetki za zwłokę w podatku VAT na rachunek urzędu skarbowego,
   
• przekazania środków na inny rachunek VAT prowadzony w tym samym banku (przekazanie własne).

W przypadku wystąpienia kumulacji środków zgromadzonych na rachunku VAT podatnik ma prawo do wystąpienia z pisemnym wnioskiem o dokonanie przelewu środków zgromadzonych na rachunku VAT na jego rachunek bankowy prowadzony dla celów działalności gospodarczej. Ustawodawca nie określił terminu, w jakim można złożyć wniosek, zatem należy przyjąć, że w dowolnym momencie, w którym podatnik uzna, że kwota zgromadzona na rachunku VAT jest zbyt wysoka i chce "uwolnić" środki tam zgromadzone, może złożyć wniosek w tej sprawie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

We wniosku podatnik określić musi wysokość środków zgromadzonych na rachunku VAT, jaka ma zostać przekazana. Taki wniosek podlega weryfikacji przez naczelnika urzędu skarbowego, który w terminie 60 dni od otrzymania wniosku, w drodze postanowienia, wyraża zgodę na inne przeznaczenie środków i wskazuje ostateczną wysokość tych środków, które będą mogły mieć inne przeznaczenie. Informację o wydanym w tej sprawie postanowieniu, naczelnik urzędu skarbowego przekazuje bankowi albo spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, które prowadzą rachunek VAT wskazany we wniosku.

Uwaga

Podatnik w dowolnym terminie ma prawo złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy lub rachunek w SKOK. We wniosku wskazuje wysokość środków jaka ma zostać przekazana.

W myśl art. 108b ust. 5 ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego może również odmówić w drodze decyzji, wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT w określonych przypadkach.

Bank lub SKOK, który otrzyma postanowienie o przekazaniu środków na rachunek bankowy podatnika lub rachunek w SKOK, niezwłocznie obciąża rachunek VAT posiadacza rachunku kwotą wskazaną w tej informacji i uznaje tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy. Jeżeli wysokość środków zgromadzonych na rachunku VAT będzie niższa niż kwota wskazana w ww. postanowieniu, bank obciąży rachunek VAT do wysokości salda na tym rachunku i tą kwotą uzna rachunek rozliczeniowy wskazany w postanowieniu. Wówczas uznaje się - mimo iż przekazana kwota jest niższa niż wynikająca z wniosku i postanowienia w tej sprawie - że nastąpiła całkowita realizacja postanowienia.

Warto podkreślić, że opisana wyżej procedura umożliwiająca "uwolnienie" środków zgromadzonych na rachunku VAT jest czasochłonna, ponieważ postanowienie w tej sprawie wydawane jest w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku. Podatnik, który obawia się o "zamrożenie" środków na rachunku VAT, powinien przeanalizować dokonywane przez niego transakcje, a także otrzymywane płatności i podjąć działania, które pozwolą mu na samodzielne dysponowanie zgromadzonymi środkami. Zatem w sytuacji, gdy otrzyma w danym okresie większość płatności od kontrahentów w systemie split payment, to w tym samym okresie powinien również płacić swoje zobowiązania wobec kontrahentów w ten sam sposób. Dopiero w sytuacji gdy na rachunku będzie już zgromadzona znacząca kwota, której podatnik nie będzie mógł samodzielnie zadysponować, warto złożyć wniosek o uwolnienie środków zgromadzonych na rachunku VAT.

Na następnej stronie przedstawiono przykładowo wypełniony wzór wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na rachunek bankowy/rachunek w SKOK podatnika.

Nie ma takiej możliwości. W przypadku gdy podatnik posiada zaległości w podatku VAT, naczelnik urzędu skarbowego wyda odmowną decyzję w sprawie przekazania środków zgromadzonych na rachunku VAT. Decyzja odmowna dotyczyć będzie kwoty odpowiadającej zaległości podatkowej w podatku wraz z odsetkami za zwłokę, istniejącej na dzień wydania decyzji. Odmowa przekazania środków będzie miała również miejsce w sytuacji gdy zachodzić będzie uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań z tytułu podatku lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań z tytułu podatku, lub gdy wystąpi zaległość podatkowa w podatku lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Sposób postępowania ze środkami zgromadzonymi na rachunku VAT w sytuacji, gdy podatnik zamknie rachunek rozliczeniowy (firmowy), będzie zależeć między innymi od tego, czy rachunek VAT otwarty został dla jednego czy dla większej liczby rachunków rozliczeniowych. Jeżeli jeden rachunek VAT będzie prowadzony dla kilku rachunków rozliczeniowych, to likwidacja jednego z rachunków rozliczeniowych nie spowoduje zamknięcia rachunku VAT. Natomiast w przypadku gdy rachunek VAT będzie prowadzony dla jednego tylko rachunku rozliczeniowego, który ma zostać zamknięty, wówczas rachunek VAT równocześnie zostanie zamknięty.

Jeśli w tym samym banku prowadzony będzie dla podatnika inny rachunek VAT, to środki pochodzące z zamykanego rachunku VAT zostaną na niego przelane. Jeżeli podatnik nie wskaże innego rachunku VAT prowadzonego w tym samym banku, bank przed zamknięciem rachunku VAT uzna rachunek rozliczeniowy, dla którego otwarty był rachunek VAT tego posiadacza, kwotą środków zgromadzonych na rachunku VAT, na podstawie doręczonego postanowienia, o którym mowa w art. 108b ust. 1 ustawy o VAT. Podatnik będzie musiał jednak w tej sprawie złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na wskazany rachunek rozliczeniowy.

W myśl art. 108b ust. 1 ustawy o VAT, podatnik może złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego o zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na wskazany przez podatnika rachunek bankowy lub rachunek w SKOK. We wniosku podatnik wskazuje wysokość środków, jakie mają zostać w ten sposób przekazane. Naczelnik urzędu skarbowego wydaje postanowienie w tej sprawie w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku (art. 108b ust. 3 ustawy o VAT).

Informację o postanowieniu przekazuje następnie, przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, bankowi lub SKOK-owi, który prowadzi rachunek VAT wskazany we wniosku.

Przekazanie tych środków - zgodnie z wskazaną przez naczelnika urzędu skarbowego informacją - następuje niezwłocznie, o czym stanowi art. 62c ust. 12 Prawa bankowego. W przypadku gdy kwota wskazana w informacji o postanowieniu przewyższa wysokość środków zgromadzonych na rachunku VAT, bank lub SKOK obciąża rachunek VAT do wysokości salda na tym rachunku i uznaje tą kwotą rachunek rozliczeniowy. W tym przypadku uznaje się, że obowiązek przekazania środków został wykonany w całości.