Preferencyjne sposoby opodatkowania

Podatnicy będący osobami fizycznymi osiągającymi dochody opodatkowane według skali podatkowej, czyli korzystającymi z zeznań PIT-37 lub PIT-36, przed wypełnieniem zeznania powinni sprawdzić, w jaki sposób mogą dokonać rocznego rozliczenia. Ustawodawca w tym zakresie przewidział dla nich bowiem rozliczenie:

• indywidualne,
   
• wspólnie z żyjącym małżonkiem,
   
• jako wdowa lub wdowiec, wspólnie z małżonkiem, który zmarł w trakcie 2018 r. albo w 2019 r., ale jeszcze przed złożeniem zeznania za 2018 r.,
   
• w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Wyboru sposobu rozliczenia dokonuje się poprzez zaznaczenie właściwego kwadratu na formularzu sporządzanego zeznania.

Pewien rodzaj preferencji podatkowej ustawodawca przewidział dla podatników, którzy miejsce zamieszkania dla celów podatkowych mają w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej (udokumentowane certyfikatem rezydencji). Mogą oni bowiem - na wniosek wyrażony w zeznaniu - uzyskane w roku podatkowym przychody, o których mowa w art. 29 ust. 1 updof opodatkować na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej. W takim przypadku zryczałtowany podatek dochodowy pobrany od tych przychodów, traktuje się na równi z pobraną przez płatnika zaliczką na podatek dochodowy.

Aby jednak nierezydent mógł wybrać opodatkowanie według skali podatkowej, musi istnieć podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Wspólne rozliczenie z małżonkiem

Podatnicy pozostający w związku małżeńskim, co do zasady, składają odrębne zeznania podatkowe. Możliwość rozliczenia we wspólnym zeznaniu dochodów małżonków opodatkowanych według skali podatkowej stanowi uprawnienie, z którego mogą oni skorzystać po spełnieniu łącznie następujących warunków, a mianowicie:

• muszą podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,
   
• musi istnieć między nimi przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa,
   
• muszą pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy,
   
• nie mogą mieć do nich zastosowania przepisy o podatku liniowym, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem przepisów regulujących opodatkowanie ryczałtem przychodów z prywatnego najmu), ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych,
   
• muszą złożyć wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów, zaznaczając w zeznaniu podatkowym właściwy kwadrat w pozycji zatytułowanej "wybór sposobu opodatkowania".

Wspomniany wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków może być wyrażony przez jednego z małżonków. Taki wniosek traktowany jest na równi ze złożeniem przez małżonka oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Możliwość wspólnego opodatkowania (po spełnieniu wymienionych warunków) mają również małżonkowie:

• którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
   
• z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,

jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Ponadto konieczne jest istnienie podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Przy łącznym opodatkowaniu dochodów małżonków podatek ustalany jest na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów.

Prawo do wspólnego opodatkowania po śmierci małżonka

Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa może złożyć także podatnik, który:

• zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
   
• pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania podatkowego za ten rok,

jeżeli ani do podatnika, ani do jego małżonka w roku podatkowym nie miały zastosowania przepisy o podatku liniowym, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem przepisów regulujących opodatkowanie ryczałtem przychodów z prywatnego najmu), ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Prawo do wspólnego opodatkowania po śmierci małżonka przysługuje także podatnikom niemającym dla celów podatku dochodowego miejsca zamieszkania w Polsce, o których mowa w art. 6 ust. 3a updof.

Przy tego rodzaju łącznym opodatkowaniu dochodów małżonków podatek ustalany jest na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów.

Podatnikowi rozliczającemu dochody wspólnie z dochodami zmarłego małżonka nie przysługuje jednocześnie prawo opodatkowania tych dochodów w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Rozliczenie osoby samotnie wychowującej dziecko

Z wnioskiem o określenie podatku w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci może wystąpić rodzic lub opiekun prawny, podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, będący: panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której sąd orzekł separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Podatnik, tj. rodzic lub opiekun prawny, aby skorzystać z preferencyjnego sposobu opodatkowania, musi łącznie spełniać następujące warunki:

• samotnie wychowywać dzieci:
   
• małoletnie,
   
• bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
   
• do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej lub na zasadach określonych w art. 30b updof w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 updof oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej (tj. w 2018 r. 3.089 zł), z wyjątkiem renty rodzinnej,
   
• do podatnika i jego dziecka - nie mogą mieć zastosowania przepisy o podatku liniowym, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem przepisów regulujących opodatkowanie ryczałtem przychodów z prywatnego najmu), ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci swoje dochody osiągnięte w Polsce mogą rozliczać również podatnicy niemający dla celów podatku dochodowego miejsca zamieszkania w Polsce (nierezydenci). Uprawnienie to przysługuje nierezydentom, jeżeli są osobami samotnie wychowującymi dzieci w rozumieniu ustawy o PIT, a ponadto:

• mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
   
• osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym, i 
   
• udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Równocześnie, z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, musi wynikać podstawa prawna do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

W przypadku rozliczania się jako osoba samotnie wychowująca dziecko podatek jest określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy jej dochodów.