Różne drogi likwidacji spółki osobowej

W przepisach nie ma jednego postępowania likwidacyjnego przeznaczonego dla każdej spółki. Zasady rozwiązania spółki cywilnej należy ustalić w oparciu o regulacje Kodeksu cywilnego (patrz ramka), natomiast w przypadku spółek handlowych należy przestrzegać regulacji Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z jego przepisami likwidacja jest procedurą mającą doprowadzić do ustania bytu prawnego spółki handlowej i wykreślenia jej z KRS. Przy tym inne zasady likwidacji i rozwiązania dotyczą spółek jawnych, partnerskich i komandytowych, a inne spółek komandytowo-akcyjnych oraz kapitałowych (patrz pkt 3 dodatku). Art. 67 K.s.h. dotyczący spółki jawnej zezwala na zastąpienie postępowania likwidacyjnego innym sposobem zakończenia działalności. Regulację tę odpowiednio mogą stosować spółki partnerskie i komandytowe stosownie do treści art. 89 i art. 103 K.s.h., z uwzględnieniem przepisów art. 98-101 K.s.h. (rozdział dotyczący rozwiązania spółki) w przypadku spółki partnerskiej i art. 124 K.s.h. odnośnie spółki komandytowej.

Kto decyduje o likwidacji spółki?

Stosownie do art. 67 § 1 K.s.h. w razie zaistnienia któregoś z powodów rozwiązania spółki należy przeprowadzić likwidację spółki (zob. art. 68-85 K.s.h.), chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia jej działalności. Alternatywny sposób zakończenia działalności spółki może być uzgodniony zarówno przed, jak i po zajściu przyczyny rozwiązania spółki. Wskazuje na to pośrednio art. 67 § 2 K.s.h. Zgodnie z nim w przypadku wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenia upadłości wspólnika porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki po zaistnieniu powodu jej rozwiązania wymaga zgody odpowiednio wierzyciela lub syndyka.

Postępowanie likwidacyjne w spółce jawnej, partnerskiej i komandytowej ma charakter nieobowiązkowy.

Inny sposób zakończenia działalności

Decydując się na rezygnację z postępowania likwidacyjnego, wspólnicy muszą określić, w jaki sposób zostanie ono zastąpione. Ustalenia wspólników mogą być ujęte w ich jednomyślnej uchwale. Sama uchwała dotycząca wskazanych kwestii nie wymaga szczególnej formy. Może być sporządzona na piśmie. Zanim jednak taka uchwała zostanie podjęta, należy sprawdzić treść umowy spółki pod kątem tego, czy zawiera postanowienia dotyczące zakończenia działalności spółki. W razie potrzeby (np. gdy przewiduje, że w przypadku zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki przeprowadza się likwidację) trzeba wprowadzić najpierw do niej stosowne zmiany. Jeśli umowa spółki milczy w tej kwestii, jest to jednoznaczne z tym, że podejmując uchwałę o rozwiązaniu spółki wspólnicy mogą jednocześnie uzgodnić alternatywny sposób zakończenia działalności spółki.

Układ wspólników może przewidywać przykładowo, że wspólnicy spłacą wierzycieli, a pozostałym majątkiem spółki podzielą się w naturze, bez jego upłynniania czy że przedsiębiorstwo zostanie sprzedane osobie spoza spółki, z uzyskanych środków zostaną zaspokojeni wierzyciele i dojdzie do rozliczenia ze wspólnikami. Uczestnicy spółki mogą też uzgodnić, że jeden z nich przejmie przedsiębiorstwo spółki w celu indywidualnego prowadzenia, a pozostałym zostaną spłacone ich udziały. Wspólnik przyjmujący majątek może zobowiązać się wobec pozostałych wspólników, że spłaci wierzycieli (art. 392 K.c.). Takie postanowienia wiążą wspólników, lecz nie są skuteczne wobec wierzycieli spółki.

Wymogi co do formy czynności

Trzeba też pamiętać, że o ile samo uzgodnienie dotyczące ustalenia innego sposobu zakończenia działalności spółki nie wymaga szczególnej formy, o tyle nie dotyczy to już czynności mających zastąpić proces likwidacji spółki. SN w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn. akt IV CSK 473/10, potwierdził, że czynności związane z przeniesieniem własności majątku spółki na wspólnika lub inną osobę bądź ich upoważnienia do zbycia majątku spółki powinny być kwalifikowane jako odpowiednie czynności prawne (np. umowa sprzedaży, darowizny, zlecenie sprzedaży majątku spółki), z konsekwencjami przewidzianymi przez prawo cywilne co do wymaganej formy tych czynności. Jeżeli zatem miałoby dojść do przeniesienia np. prawa własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego należących do spółki, umowa powinna mieć formę aktu notarialnego.

Wykreślenie spółki z KRS

Po ukończeniu czynności związanych z innym sposobem zakończenia działalności spółki, na wspólnikach ciąży obowiązek złożenia wniosku o jej wykreślenie z KRS. Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru (art. 84 K.s.h.).

Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z KRS podmiocie, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z KRS (art. 25e ust. 1 ustawy o KRS - Dz. U. z 2018 r. poz. 986 ze zm.).

Niekiedy może być tak, że podmiot wpisany do KRS (w tym m.in. każda spółka handlowa) zostanie rozwiązany przez sąd rejestrowy bez przeprowadzania likwidacji (zob. art. 25a-25d ustawy o KRS).