Definicja pojęcia "podwykonawca"

Podatnik świadczący usługi budowlane wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT, zanim zastosuje wobec tych usług mechanizm odwrotnego obciążenia ustalić powinien, czy świadczy te usługi jako podwykonawca. Ustawa o VAT nie definiuje tego pojęcia.

Ministerstwo Finansów w opublikowanej broszurze, wskazało m.in.: "(...) Inwestor, np. deweloper, zleca podatnikowi (głównemu wykonawcy) budowę nieruchomości. Wykonawca ten część prac wykonuje samodzielnie, część prac zleca kolejnym podatnikom (podwykonawcom). Jeden z podwykonawców zleca część prac kolejnemu podatnikowi, który z punktu widzenia mechanizmu odwróconego obciążenia również jest uznany za podwykonawcę. Każdy kolejny podatnik w takim szeregu zleceń również będzie uznany za podwykonawcę. (...)"

"(...) Fakt zgłoszenia, lub nie, inwestorowi powierzenia prac podwykonawcy, pozostaje bez wpływu na posiadanie statusu podwykonawcy w rozumieniu ustawy o VAT. Status podwykonawcy wynika bowiem bezpośrednio z zawartych pisemnych umów, a w przypadku ich braku - świadczą o tym statusie okoliczności i charakter wykonywanych usług. (...)"

W wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów zaprezentowano przykłady stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia do usług budowlanych, które przedstawiamy poniżej:

"Przykład 3

Podatnik A (podatnik VAT czynny) na podstawie umowy zawartej z inwestorem jest generalnym wykonawcą inwestycji budowy elektrowni węglowej. Elektrownia ta będzie wyposażona w nowoczesny system odzyskiwania energii ze spalin, co oprócz urządzeń do produkcji energii ze spalania węgla wymaga zainstalowania specjalnego urządzenia. Zadaniem generalnego wykonawcy jest budowa podstawowej części inwestycji związanej z produkcją energii ze spalanego surowca.

W tym zakresie korzysta on z usług podwykonawców - B i C (podatnicy VAT czynni), którzy wykonują wynikające z umowy z A określone usługi ogólnobudowlane.

Wykonanie prac związanych z instalacją specjalnego urządzenia do odzyskiwania energii ze spalin (wzniesienie odrębnego budynku i budowa instalacji łączącej go z urządzeniami do produkcji energii) zostało zlecone przez podatnika A podatnikowi D (podatnik VAT czynny). Prace budowlane i instalacyjne tego rodzaju wymagają bowiem specjalistycznego sprzętu i przede wszystkim doświadczenia, a tym właśnie dysponuje podatnik D.

Wiąże się to również z określonymi gwarancjami, których podatnik D udziela na wykonane przez siebie usługi.

Rozliczenie podatku VAT w takim scenariuszu gospodarczym będzie następujące:

• usługi świadczone przez B i C na rzecz A - przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia → podatek VAT zostanie rozliczony przez A,
   
• usługi świadczone przez A na rzecz inwestora - przy zastosowaniu zasad ogólnych → podatek VAT zostanie rozliczony przez A, ponieważ działa on bezpośrednio na zlecenie inwestora,
   
• usługi świadczone przez D na rzecz A - przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia → podatek VAT zostanie rozliczony przez A.

W związku z nagłymi problemami kadrowymi, przed jakimi stanął B, którego zadaniem było wykonanie fundamentu pod jeden z budynków elektrowni, zlecił on wykonanie tych prac podatnikowi D, który w tym okresie - oczekując na specjalistyczny sprzęt do montażu instalacji, był w stanie wykonać te proste prace.

W takiej sytuacji D stał się podwykonawcą B:

• podatek VAT od wykonanych przez D na rzecz B usług budowlanych powinien zostać rozliczony przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia → podatek VAT zostanie rozliczony przez B

Zakładając natomiast osobny przypadek, że D działa na zlecenie A należy wówczas uznać, że D działa jako podwykonawca A. W takim przypadku ma zastosowanie odwrócone obciążenie i podatek rozliczy A.

Przykład 4

Podatnik A (podatnik VAT czynny) i podatnik B (podatnik VAT czynny) działają bezpośrednio na zlecenie właściciela budynku biurowego (podatnik VAT czynny). Przedmiotem zawartych umów jest remont lokali użytkowych, znajdujących się w budynku biurowym. Właściciel na podstawie zawartych umów z najemcami (najemcy są zobowiązani m.in. do ponoszenia kosztów remontów ich lokali ale do przeprowadzenia tych remontów na rzecz najemców jest zobowiązany właściciel), będących podatnikami VAT czynnymi, wystawia faktury dokumentujące świadczenie usług budowlanych (remontowych) w części dotyczących wynajmowanych lokali.

Rozliczenie podatku VAT w takim scenariuszu gospodarczym będzie następujące:

• usługi świadczone przez A na rzecz właściciela - przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia → podatek VAT zostanie rozliczony przez właściciela,
   
• usługi świadczone przez B na rzecz właściciela - przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia → podatek VAT zostanie rozliczony przez właściciela,
   
• usługi świadczone przez właściciela na rzecz najemców - przy zastosowaniu zasad ogólnych → podatek VAT zostanie rozliczony przez właściciela, ponieważ działa on w tej konkretnej sytuacji na rzecz najemców jako wykonawca usług."