Firmowy samochód prowadzącego działalność gospodarczą używany także do celów prywatnych

Osoba prowadząca działalność gospodarczą przychody podatkowe i koszty ich uzyskania ustala według zasad wskazanych w przepisach ustawy o PDOF.

Za przychody z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, m.in. ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i inne. Ponadto do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się tytuły wyszczególnione w art. 14 ust. 2 ww. ustawy. Wśród nich wymieniona jest (w pkt 8) wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy o PDOF. Zatem przepis ten nie obejmuje nieodpłatnego świadczenia z tytułu wykorzystywania na cele prywatne służbowych samochodów, o której jest mowa w art. 12 ust. 2a ustawy o PDOF.

W świetle powyższego, osoba prowadząca działalność gospodarczą, która wykorzystuje na cele prywatne własny samochód, wprawdzie ujęty w ewidencji środków trwałych swojej firmy, nie uzyskuje z tego tytułu żadnego przychodu. Takie wykorzystywanie należy wobec tego rozważać w kontekście zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z generalną zasadą, do kosztów uzyskania przychodów mogą być zaliczone wydatki poniesione na zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PDOF (przepis ten zawiera katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, niezależnie od celu ich poniesienia). Zatem dany wydatek można rozliczyć podatkowo, jeśli ma on bezpośredni lub pośredni wpływ na powstanie przychodu z działalności gospodarczej, albo celem jego poniesienia było zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów, i nie jest on wymieniony w art. 23 ustawy o PDOF. W świetle powyższego, wydatki na samochód wykorzystywany na cele prywatne nie mogą być ujmowane w kosztach prowadzonej działalności. Muszą być one odpowiednio wyłączane, przy czym nie dotyczy to amortyzacji. Organy podatkowe jednolicie wyjaśniają, że amortyzacja jest w pełnej wysokości kosztem podatkowym, co faktycznie też wprost wynika z ustawy o PDOF (także PDOP). Tak uznał np. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 20 sierpnia 2014 r., nr ITPB1/415-582/14/WM) oraz Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacjach indywidualnych: z 7 stycznia 2015 r., nr IBPBI/1/415-1176/14/SK i z 28 września 2015 r., nr IBPB-1-1/4511-405/15/EN. Także Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 8 sierpnia 2014 r. na interpelację poselską nr 27342 stwierdziło m.in., iż:

"(...) biorąc pod uwagę literalne brzmienie art. 22a ust. 1 ustawy PIT (odpowiednio art. 16a ust. 1 ustawy CIT), ustawa nie wymaga, by dany składnik majątku był wykorzystywany wyłącznie na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, jako warunek zaliczenia go do środków trwałych i dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

(...) Przypadki, w których samochód osobowy nie podlega amortyzacji bądź ograniczona jest wysokość odpisów amortyzacyjnych lub możliwość ich zaliczania do kosztów podatkowych, określają przepisy ustawy PIT oraz ustawy CIT. I tak, zgodnie z art. 22c pkt 5 ustawy PIT (odpowiednio art. 16c pkt 5 ustawy CIT), amortyzacji nie podlegają składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której te składniki były używane; w tym przypadku składniki te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono tę działalność albo jej zaprzestano. (...)"

Natomiast w odniesieniu do wykorzystywania samochodu firmowego na potrzeby prywatne przedsiębiorcy Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w ww. interpretacji stwierdził, że:

"(...) w odniesieniu do samochodu użytkowanego zarówno na cele służbowe związane z prowadzoną działalnością, jak i na cele prywatne niezbędna jest szczegółowa analiza tych wydatków w celu właściwego ich przyporządkowania w zależności od sposobu wykorzystywania (na cele służbowe, czy prywatne) (podkreśl. red.). (...)"

Dodać jednak należy, że Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 27 stycznia 2016 r. na pytanie naszego Wydawnictwa, w odniesieniu do wspólników spółek osobowych wyjaśniło, że przepis art. 12 ust. 2a ustawy o PDOF dotyczący wartości nieodpłatnego świadczenia występującego w związku z wykorzystywaniem samochodu służbowego do celów prywatnych (odpowiednio w wysokości 250 zł lub 400 zł) ma zastosowanie do wspólników zatrudnionych w tych spółkach. Natomiast do wspólników niebędących pracownikami - zdaniem Ministerstwa Finansów - mają zastosowanie postanowienia art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o PDOF. Co oznacza, że powstaje u nich przychód z nieodpłatnych świadczeń, którego wartość należy ustalać wg cen rynkowych. Naszym zdaniem, tego wyjaśnienia nie można zastosować do podatnika prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Nie może on bowiem uzyskiwać przychodu z powodu używania własnego samochodu (żadne przepisy takiego przychodu nie przewidują).