Parkowanie samochodu pod domem pracownika a prawo do pełnego odliczania VAT

(wyrok NSA z 9 listopada 2017 r., sygn. akt I FSK 234/16)

Stan faktyczny

Spółka dokonywała sprzedaży towarów na terenie całego kraju, a w przedsiębiorstwie zatrudnieni byli menedżerowie - regionalni kierownicy sprzedaży oraz przedstawiciele handlowi. Pracownikom tym przekazano samochody osobowe (używane na podstawie umowy dzierżawy). Spółka zobowiązana była płacić czynsz dzierżawny i ponosić m.in. koszty związane z eksploatacją i ubezpieczeniem samochodów oraz opłaty serwisowe. Pracownicy zostali zobowiązani w regulaminie do wykorzystywania ww. pojazdów wyłącznie na cele działalności gospodarczej jedynie w dniach będących dniami pracy, a w innych dniach tylko w celu wykonania podróży służbowej oraz do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu za pomocą systemu GPS. Zastrzeżono także odpowiedzialność pracowników za naruszenie ww. postanowień regulaminu. Sposób wykorzystania pojazdów monitorowany był na bieżąco m.in. przez kierowników regionalnych sprzedaży (którzy mieli dostęp do aplikacji automonitoringu) oraz przez pion techniczny spółki i osoby wyznaczone przez pracodawcę. Sprawdzany był też sposób wypełniania ewidencji przebiegu pojazdu. Samochody parkowane były w miejscu zamieszkania pracownika lub w innym miejscu gwarantującym bezpieczeństwo parkowania, gdyż pracownicy mieszkali w znacznej odległości od siedziby spółki i odwożenie samochodów do siedziby skutkowałoby zwiększeniem kosztów przejazdów oraz skracałoby znacznie dzień pracy pracowników. Zgodnie z regulaminem pracownik, któremu powierzono samochód, ponosił za niego odpowiedzialność (także odpowiedzialność materialną). Ponieważ na terenie, na którym spółka prowadziła działalność, nie było możliwości garażowania samochodów (znajdowały się tam place manewrowe dla pojazdów dostarczających i odbierających towar oraz otwarte dla pracowników/klientów ogólnie dostępne parkingi), najlepszym miejscem do sprawowania pieczy nad powierzonym samochodem było miejsce zamieszkania pracownika.

Biorąc powyższe pod uwagę spółka uznała, że w przypadku poniesienia wydatków związanych z ww. samochodami przysługuje jej prawo do pełnego odliczenia VAT (100%). Wystąpiła jednak z wnioskiem do organu podatkowego o potwierdzenie swojego stanowiska.

Stanowisko organu podatkowego

Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. W jego ocenie, wprowadzone przez spółkę procedury nie wykluczały użycia samochodów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Pracodawca udostępniał bowiem pracownikom samochody służbowe, z przeznaczeniem na dojazdy z pracy do miejsca zamieszkania, a tym samym zaspokajały one w pierwszym rzędzie potrzeby prywatne pracownika, gdyż to pracownik, bez względu na odległość od miejsca pracy, ma osobiście zadbać o możliwość terminowego rozpoczęcia wykonywania obowiązków służbowych. Dobrowolne ułatwianie pracownikowi dotarcia z miejsca pracy do miejsca zamieszkania, poprzez przekazanie mu samochodu służbowego do wykorzystania w tym celu, niewątpliwie stanowi świadczenie na rzecz pracownika i zaspokaja jego osobiste potrzeby, niezwiązane z działalnością gospodarczą pracodawcy. Wobec powyższego organ uznał, że spółce przysługiwało prawo do odliczenia 50% kwoty VAT z faktur dokumentujących wydatki związane z używaniem ww. samochodów (o ile nie wystąpiły okoliczności wyłączające to prawo, wynikające z art. 88 ustawy o VAT).

Stanowisko WSA i NSA

WSA uznał, że parkowanie samochodu poza siedzibą firmy nie oznacza automatycznie, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej. Zdaniem sądu, możliwość parkowania pojazdu poza siedzibą firmy powinna być uzasadniona specyfiką prowadzonej działalności i określona w wewnętrznych regulacjach obowiązujących u podatnika. Ponadto podatnik musi zapewnić odpowiednie mechanizmy kontroli przestrzegania wykorzystywania tak postawionych do dyspozycji pracowników pojazdów wyłącznie do celów związanych z działalnością gospodarczą (wykonywaniem obowiązków służbowych). Sąd podkreślił, że zawsze istnieje potencjalne zagrożenie, iż dany pojazd może zostać wykorzystany do celów innych niż związane z działalnością gospodarczą i dlatego chodzi jedynie o stworzenie takich mechanizmów i zasad używania pojazdów, które dadzą maksymalną gwarancję wykorzystania ich wyłącznie w działalności gospodarczej podatnika. W ocenie sądu, rozwiązania zastosowane przez spółkę stanowią wystarczające i obiektywne środki dla zabezpieczenia wykorzystania przedmiotowych pojazdów dla celów działalności gospodarczej.

Sprawa trafiła do NSA, który wskazał, że co do zasady, wykorzystywanie samochodu służbowego w celu dojazdów do pracy wyklucza uznanie go za używany jedynie do celów działalności gospodarczej. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, gdy charakter prowadzonej działalności wymusza na pracodawcy zapewnienie nieodpłatnego transportu dla pracowników, gdyż wówczas zapewnienie takiego transportu może być traktowane jako związane z prowadzoną działalnością podatnika. NSA uznał, że tego rodzaju szczególna sytuacja zachodzi wówczas, gdy pracownicy nie mają stałego lub zwykłego miejsca pracy. Biorąc zaś pod uwagę, że przedstawiciele handlowi oraz menedżerowie - regionalni kierownicy sprzedaży mieszkali w znacznej odległości od siedziby spółki, NSA uznał za przekonujące stanowisko spółki, że dla zrealizowania założonych celów niezbędne i konieczne było zwiększenie mobilności pracowników pionu sprzedaży, a tym samym zapewnienie im możliwości parkowania samochodu w miejscu zamieszkania. Sąd zgodził się także ze spółką, że obowiązki pracownicze tzw. pracownika mobilnego (przedstawiciela handlowego) nie zaczynają się zasadniczo z chwilą rozpoczęcia wizyty u pierwszego klienta i nie kończą wizytą u ostatniego klienta. Ostatecznie NSA uznał, że:

"(...) pojazd samochodowy powierzony tzw. pracownikowi mobilnemu (np. przedstawicielowi handlowemu) w celu realizacji zadań służbowych, w tym m.in. przejazdów do klientów oraz powrotu do miejsca zamieszkania, należy uznać za wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika (...), o ile określone przez podatnika zasady jego używania, dodatkowo potwierdzone prowadzoną przez podatnika dla tego pojazdu ewidencją przebiegu pojazdu, wykluczają jego użycie do innych celów, niezwiązanych z działalnością gospodarczą (podkreśl. red.). (...)"

Od redakcji:

Jest to kolejny korzystny dla podatników wyrok NSA, dotyczący prawa do pełnego odliczania VAT od wydatków na pojazdy samochodowe parkowane w miejscu zamieszkania pracownika. Tak samo uznał NSA w wyroku z 21 lutego 2017 r., sygn. akt I FSK 1201/15. Sąd ten wyjaśnił w tym wyroku, że parkowanie samochodu poza siedzibą firmy nie oznacza automatycznie, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej (pod warunkiem, że możliwość parkowania pojazdu poza siedzibą firmy była uzasadniona specyfiką prowadzonej działalności, określona została w wewnętrznych regulacjach i podatnik zapewnił mechanizmy kontroli przestrzegania wykorzystania pojazdów wyłącznie dla celów związanych z działalnością gospodarczą).

Wyrok ten opisaliśmy w Biuletynie Informacyjnym nr 12 z 20.04.2017 r. na str. 17-20

Należy jednak zaznaczyć, że organy podatkowe bardzo restrykcyjnie podchodzą do prawa do odliczania VAT od wydatków na pojazdy samochodowe. Uznają one bowiem, że dopóki mamy do czynienia z czynnikiem ludzkim, zawsze istnieje potencjalna możliwość wykorzystania pojazdu do celów prywatnych. Odmawiają zatem prawa do pełnego odliczania VAT od wydatków na taki pojazd. Jednak, gdy podatnik dołoży starań, aby wykluczyć użytek prywatny pojazdu, warto rozważyć zasadność dochodzenia praw na drodze sądowej.