OD JAKICH ZAKUPÓW MOŻNA ODLICZYĆ VAT?

Zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.), zwanej "ustawą o VAT", podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w takim zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Podatnik ma prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego, którą stanowi:

1) suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a) nabycia towarów i usług,

b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi;

2) w przypadku importu towarów - kwota podatku:

a) wynikająca z otrzymanego dokumentu celnego,

b) należnego, w przypadku, o którym mowa w art. 33a,

c) wynikająca z deklaracji importowej, w przypadku, o którym mowa w art. 33b;

3) zryczałtowany zwrot podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6;

4) kwota podatku należnego z tytułu:

a) świadczenia usług, dla którego zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 lub 8 podatnikiem jest ich usługobiorca,

b) dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 lub 7 podatnikiem jest ich nabywca,

c) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9,

d) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 11;

5) różnica podatku, o której mowa w art. 30c ust. 2 i art. 37;

6) u podatnika, o którym mowa w art. 16, kwota stanowiąca równowartość 23% kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie wyższa jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.

Sytuacją wyjątkową w zakresie odliczenia podatku naliczonego jest nabycie pojazdów. Szersze omówienie tego zagadnienia zamieszczone jest w dalszej części dodatku, w punkcie "Wyłączenia przedmiotowe z prawa do odliczenia".

W myśl art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik ma również prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju, o ile kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Jeśli zatem podatnik VAT wykonywać będzie poza terytorium Polski czynności, które nie są opodatkowane (tylko) ze względu na miejsce ich wykonywania - prawo do odliczenia podatku naliczonego i tak będzie mu przysługiwało. Przykładem mogą tu być wewnątrzwspólnotowe usługi transportowe, w których nabywca zidentyfikowany jako podatnik podatku od wartości dodanej w innym kraju członkowskim Unii będzie odprowadzał podatek z tytułu nabycia ww. usług. W takim przypadku polski podatnik w ogóle nie wykazuje z tego tytułu sprzedaży opodatkowanej, ale prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z ww. usługami będzie mu przysługiwało właśnie na mocy przytoczonego powyżej przepisu. Warunkiem jest jednak posiadanie przez podatnika stosownych dokumentów, z których wynikać będzie związek dokonanych zakupów z tymi czynnościami.

W deklaracji podatkowej VAT Minister Rozwoju i Finansów nałożył na podatników VAT obowiązek wykazywania (w poz. 11) dostawy towarów oraz świadczenia usług poza terytorium kraju, w sytuacji gdy czynności te uprawniają do odliczania VAT od zakupów dokonywanych w Polsce.

Podobna zasada dotyczy darowizny towarów, przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1817 ze zm.). Jeżeli towary te przeznaczone są na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje, nabycie tych towarów uprawnia do odliczenia podatku naliczonego.

Zgodnie z art. 86 ust. 7b ustawy o VAT w przypadku nakładów ponoszonych na nabycie, w tym na nabycie praw wieczystego użytkowania gruntów, oraz wytworzenie nieruchomości, stanowiącej majątek przedsiębiorstwa danego podatnika, wykorzystywanej zarówno do celów prowadzonej przez tego podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów osobistych, o których mowa w art. 8 ust. 2, gdy przypisanie tych nakładów w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego oblicza się według udziału procentowego, w jakim dana nieruchomość jest wykorzystywana do celów działalności gospodarczej.

Podatnik ma również prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą czynności zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz pkt 37-41 (transakcje dotyczące walut, oraz w zakresie ubezpieczeń i usług finansowych), wykonywanych na terytorium kraju, w przypadku gdy miejscem świadczenia tych usług zgodnie z art. 28b lub art. 28l jest terytorium państwa trzeciego, lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych, pod warunkiem że podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Wyjątkiem od ogólnej reguły odliczania podatku naliczonego dotyczącej wyłącznie przypadków, gdy istnieje związek nabywanych towarów lub usług ze sprzedażą opodatkowaną, jest również prawo do odliczania podatku naliczonego przez podatników wykonujących czynności zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 122 ust. 1 ustawy o VAT. Czynnościami tymi są: dostawa, wewnątrzwspólnotowe nabycie i import złota inwestycyjnego, w tym również złota inwestycyjnego reprezentowanego przez certyfikaty na złoto asygnowane lub nieasygnowane, lub złota, którym prowadzony jest obrót na rachunkach złota, oraz w szczególności pożyczki w złocie i operacje typu swap w złocie, z którymi wiąże się prawo własności lub roszczenie w odniesieniu do złota inwestycyjnego, a także transakcje dotyczące złota inwestycyjnego związane z kontraktami typu futures i forward, powodujące przeniesienie prawa własności lub roszczenia w odniesieniu do złota inwestycyjnego.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikowi - zgodnie z art. 124 ustawy o VAT - od nabycia:

• złota inwestycyjnego od podatnika, który zrezygnował ze zwolnienia określonego w art. 122 ust. 1,
   
• od nabycia, w tym również wewnątrzwspólnotowego, lub importu złota innego niż złoto inwestycyjne, jeżeli to złoto jest następnie przekształcone w złoto inwestycyjne przez tego podatnika lub na jego rzecz,
   
• usług polegających na zmianie postaci, masy lub próby złota, w tym złota inwestycyjnego.

Ponadto podatnik zwolniony od podatku na podstawie art. 122 ust. 1 ustawy o VAT, który wytwarza złoto inwestycyjne lub przetwarza złoto w złoto inwestycyjne, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabycia, w tym również wewnątrzwspólnotowego, lub importu towarów lub usług, związanych z wytworzeniem lub przetworzeniem tego złota.