Nieodpłatne świadczenia od krewnych otrzymane przez przedsiębiorcę

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pod wpływem wykładni sądowej, za nieodpłatne świadczenie przyjęło się uważać nie tylko świadczenia w cywilistycznym znaczeniu, ale także wszystkie inne zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści, mających konkretny wymiar finansowy, kosztem innego podmiotu. Przysporzenia majątkowe uzyskane z tego tytułu stanowią przychód podatkowy i zasadniczo wpływają na wysokość zobowiązania podatkowego u osób je otrzymujących.

Tak jest również w przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą. Jak bowiem stanowi art. 14 ust. 2 pkt 8 updof, wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sposób ustalania wartości pieniężnej nieodpłatnego świadczenia określa art. 11 ust. 2-2b updof.

Powstaniu przychodu w związku z otrzymaniem nieodpłatnego świadczenia nie zawsze jednak towarzyszy obowiązek zapłaty podatku. U przedsiębiorcy wysokość zobowiązania podatkowego nie ulegnie zwiększeniu, jeżeli w prowadzonej działalności gospodarczej korzysta on nieodpłatnie np. z nieruchomości udostępnionej mu przez członka rodziny.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 updof, zwolnieniem od podatku dochodowego objęta jest bowiem wartość nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Chodzi zatem o świadczenia otrzymane od:

• małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy, teściów (I grupa podatkowa), oraz
   
• zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, rodzeństwa małżonków i małżonków rodzeństwa, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa podatkowa).

Potwierdzają to wyjaśnienia organów podatkowych, np. Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, który w interpretacji indywidualnej z 7 lipca 2014 r., nr ITPB1/415-389a/14/WM stwierdził, że: "(...) z tytułu zawarcia pomiędzy Wnioskodawczynią, a jej ojcem umowy użyczenia zabudowanej nieruchomości na potrzeby prowadzonej przez Wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Przychód (dochód) ten zwolniony jest jednakże od podatku dochodowego od osób fizycznych, z uwagi na to, że umowa użyczenia zawarta została pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn i w związku z tym objęta jest dyspozycją art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".

Warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 21 ust. 20 updof wyłączenie spod opodatkowania nie obejmuje świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów kwalifikowanych do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (np. umowy zlecenia). Na gruncie tego przepisu mogą powstać wątpliwości, czy w sytuacji gdy przedsiębiorca zawrze z osobą zaliczoną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn nieodpłatną umowę zlecenia lub o dzieło, to uzyskane w ten sposób nieodpłatne świadczenie będzie dla niego przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych? W odpowiedzi na poruszony problem, nadesłanej 20 kwietnia 2016 r., Ministerstwo wyjaśniło, że: "(...) Stosownie (...) do art. 21 ust. 20 tej ustawy (updof - przyp. autora) zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 125, nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania (przez świadczeniobiorcę) przychodów zaliczonych do źródła - działalność wykonywana osobiście. Wyjątek ten nie ma zatem zastosowania w omawianej sprawie, ponieważ przychody uzyskane przez przedsiębiorcę (świadczeniobiorcę) z tytułu nieodpłatnych świadczeń zaliczane są do źródła - działalność gospodarcza na podstawie powołanego art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy PIT.

W konsekwencji, jeżeli przedsiębiorca otrzymuje nieodpłatne świadczenia od członków swojej rodziny, zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, przychody z tego tytułu wolne są od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT".