EMERYTURY I RENTY

Większość umów o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu określa zasadę, zgodnie z którą emerytury i renty wypłacane w związku z wcześniej świadczoną pracą najemną, osobie mającej miejsce zamieszkania w jednym z państw (np. w Polsce), podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, tj. w państwie zamieszkania. Tak stanowią m.in. umowy zawarte z Austrią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Niemcami i Wielką Brytanią.

Jednocześnie część z umów zawiera dodatkowe postanowienia, zgodnie z którymi świadczenia emerytalno-rentowe wypłacane z państwowego systemu zabezpieczeń społecznych, podlegają opodatkowaniu tylko w tym umawiającym się państwie, z którego są wypłacane.

Na przykład, zgodnie z art. 18 ust. 1 polsko-niemieckiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, emerytury i podobne świadczenia lub renty, otrzymywane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie (w Polsce) z drugiego państwa (z Niemiec), podlegają opodatkowaniu tylko w tym pierwszym państwie, czyli w Polsce.

Natomiast w myśl art. 18 ust. 2 ww. umowy, bez względu na postanowienia przytoczonego wyżej ustępu 1 tego artykułu, płatności otrzymywane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w jednym umawiającym się państwie (w Polsce) z obowiązkowego systemu ubezpieczeń socjalnych drugiego umawiającego się państwa (z Niemiec), podlegają opodatkowaniu tylko w tym drugim państwie, czyli w Niemczech.

Jak wynika z informacji niemieckiego Federalnego Ministerstwa Finansów (na którą powołują się organy podatkowe w swoich wyjaśnieniach), niemieckie ubezpieczenie społeczne składa się z pięciu działów:

• ustawowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia,
   
• ustawowe ubezpieczenie emerytalne,
   
• ustawowe ubezpieczenie zdrowotne,
   
• ustawowe ubezpieczenie od następstw wypadków oraz
   
• ustawowe ubezpieczenie pielęgnacyjne.

Świadczenia pochodzące z wszystkich pięciu działów niemieckiego ustawowego ubezpieczenia społecznego, które wypłaca się osobom mającym miejsce zamieszkania w Polsce, zgodnie z art. 18 ust. 2 ww. umowy, podlegają opodatkowaniu wyłącznie w Niemczech, a tym samym nie należy ich wykazywać w polskim zeznaniu podatkowym.

Natomiast wszelkie inne świadczenia emerytalno-rentowe wypłacane w Niemczech osobie zamieszkałej w Polsce - podlegają opodatkowaniu tylko w Polsce.

Wymaga podkreślenia, że w takim przypadku nie ma zastosowania metoda wyłączenia z progresją określona w art. 24 ust. 2 lit. a) umowy polsko-niemieckiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

Zgodnie bowiem z tą umową, świadczenia emerytalne podlegają opodatkowaniu tylko w Niemczech (art. 18 ust. 2 umowy) albo tylko w Polsce (art. 18 ust. 1 umowy). Tym samym nie występuje podwójne opodatkowanie, któremu ma zapobiegać wspomniana wyżej metoda.

Takie stanowisko prezentują również organy podatkowe (m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 16 lipca 2015 r., nr IBPB-2-1/4511-70/15/MCZ).

Na mocy jednak niektórych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (np. umowy ze Szwecją lub dotychczas obowiązującej "starej" umowy z USA), opodatkowanie świadczeń emerytalno-rentowych jest możliwe zarówno w państwie, z którego emerytura lub renta pochodzi, jak i w państwie zamieszkania świadczeniobiorcy.

W takiej sytuacji przy rozliczeniu podatku dochodowego w Polsce stosuje się odpowiednią metodę zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu (np. umowa polsko-szwedzka przewiduje metodę wyłączenia z progresją, zaś umowa polsko-amerykańska metodę proporcjonalnego odliczenia).

UWAGA! Nadal oczekuje na ratyfikację nowa polsko-amerykańska konwencja w sprawie unikania podwójnego opodatkowania (podpisana 13 lutego 2013 r.), która wprowadzi istotne zmiany m.in. w opodatkowaniu amerykańskich świadczeń emerytalnych.

Należy też wspomnieć, że umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają również szczególne uregulowania w zakresie świadczeń z tytułu tzw. służby państwowej.

Niezależnie od postanowień umów międzynarodowych, do otrzymywanych z zagranicy emerytur i rent mają zastosowanie zwolnienia od podatku dochodowego określone w ustawie o PDOF. I tak, m.in. na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 74 ustawy o PDOF, wolne od podatku dochodowego są:

a) renty inwalidzkie z tytułu inwalidztwa wojennego,

b) kwoty zaopatrzenia przyznane ofiarom wojny oraz członkom ich rodzin,

c) renty wypadkowe osób, których inwalidztwo powstało w związku z przymusowym pobytem na robotach w III Rzeszy Niemieckiej w latach 1939-1945,

- pod warunkiem przedstawienia płatnikowi dokumentu instytucji zagranicznej stwierdzającego charakter przyznanego świadczenia.

Z kolei na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 91 ustawy o PDOF, wolne od podatku dochodowego są wypłacone, za pośrednictwem płatnika, przy emeryturach i rentach zagranicznych podwyżki (zwiększenia) mające charakter dodatków rodzinnych, pod warunkiem przedstawienia płatnikowi dokumentu stwierdzającego wysokość podwyżki.

Ponadto, ze zwolnienia od podatku dochodowego korzystają m.in. wypłaty środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym - utworzonym i działającym w oparciu o przepisy obowiązujące w państwach członkowskich UE lub w innych państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 21 ust. 1 pkt 58 i ust. 33 ustawy o PDOF).

Od pochodzących z zagranicy rent i emerytur, które w Polsce podlegają opodatkowaniu, należy opłacać zaliczki na podatek dochodowy.

Jeżeli zagraniczną emeryturę lub rentę wypłaca w Polsce osoba prawna (np. bank) lub jednostka organizacyjna osoby prawnej - to na niej, jako płatniku, ciąży obowiązek poboru miesięcznych zaliczek na podatek, zgodnie z art. 35 ustawy o PDOF.

Przy poborze miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od emerytur i rent z zagranicy, płatnik jest obowiązany stosować postanowienia umowy o zapobieganiu podwójnego opodatkowania, zawartej z państwem, z którego pochodzi emerytura lub renta.

Podatnik, odbierając emeryturę lub rentę zagraniczną, którą co do zasady wypłaca się w walucie kraju wypłacającego, może wpłacić płatnikowi ustaloną zaliczkę w złotych. Wpłatę tę uznaje się za zaliczkę potrąconą przez płatnika.

Przy spełnieniu warunków określonych w art. 37 ustawy o PDOF, podatnik otrzymujący emeryturę lub rentę z zagranicy, może upoważnić płatnika (np. bank) do dokonania rocznego obliczenia podatku.

Natomiast jeżeli podatnik otrzymuje emeryturę lub rentę bezpośrednio z zagranicy, to powinien w ciągu roku samodzielnie wpłacać miesięczne zaliczki na podatek dochodowy (art. 44 ust. 1a pkt 2 i ust. 3a ustawy o PDOF).

Zaliczka wynosi 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu (podatnik może stosować wyższą stawkę, tj. 32%). Obliczoną zaliczkę na podatek zmniejsza się o składkę zapłaconą przez podatnika na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b ustawy o PDOF (do wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru tej składki).

Zaliczki na podatek należy wpłacać do urzędu skarbowego do 20-go następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień w terminie złożenia rocznego zeznania podatkowego (PIT-36).

Jeżeli podatnik nie korzysta z możliwości rocznego obliczenia podatku przez płatnika, to uzyskane z zagranicy emerytury lub renty oraz należne zaliczki na podatek powinien wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36, w części D "Dochody/straty ze źródeł przychodów", w wierszu "Inne źródła...".

Jednak w przypadku, gdy omawiane świadczenia podlegają opodatkowaniu zarówno w państwie, z którego emerytura lub renta pochodzi, jak i w państwie zamieszkania świadczeniobiorcy (czyli w Polsce), to świadczenia te należy rozliczyć z uwzględnieniem właściwej metody zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu, przewidzianej w umowie, którą Polska zawarła z danym państwem. Wówczas zagraniczne emerytury i renty należy również wykazać w załączniku PIT/ZG, w części C.1., w wierszu "Inne źródła...".