Mechanizm odwrotnego obciążenia w VAT

Podatnik, który prowadzi działalność na dzierżawionym terenie i zleca wykonywanie prac budowlanych, działa jako inwestor i roboty wykonane na jego rzecz przez inne podmioty podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych.

Sprawa dotyczyła spółki, która we wniosku o interpretację zapytała, czy zlecając roboty budowlane wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT do wykonania innym przedsiębiorcom, może zostać uznana za inwestora (podmiot, który nie jest podatnikiem w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT) w przypadku, gdy roboty wykonane na jej rzecz przez inne podmioty są przez nią refakturowane na rzecz spółki, która wydzierżawia podatnikowi teren, na którym roboty budowlane są wykonywane. Zdaniem spółki będąc inwestorem (podmiotem, który nie jest podatnikiem w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT), zlecając roboty budowlane do wykonania innym przedsiębiorcom, postępuje prawidłowo odbierając od nich faktury z wykazanym na nich podatkiem VAT w przypadku, gdy roboty wykonane na jej rzecz przez inne podmioty są przez nią refakturowane na rzecz spółki, która wydzierżawia jej teren, na którym roboty budowlane są wykonywane.

Organ podatkowy uznał stanowisko to za nieprawidłowe. Spółka wniosła skargę do WSA. W uzasadnieniu skargi spółka wskazała, że w przedstawionym stanie faktycznym zlecenia wykonania przedmiotowych prac nie dokonywał wydzierżawiający. Prace budowlane zamawiane przez spółkę były i są wykonywane tylko i wyłącznie z uwagi na prowadzoną przez nią działalność gospodarczą na dzierżawionym terenie. Posługiwanie się pomiędzy wydzierżawiającym a spółką jako dzierżawcą pojęciem "zlecenie" nie oznacza, że wykonanie określonych prac zostało faktycznie zlecone (zamówione, czynione na polecenie) przez wydzierżawiającego. Pojęcie "zlecenie" w tym wypadku stanowi jedynie swoistą nomenklaturę pomiędzy wydzierżawiającym a dzierżawcą.

WSA uznał skargę spółki za zasadną. Wskazał, że istotą sporu pomiędzy spółką a organem pozostała kwestia zastosowania w odniesieniu do spółki w przedstawionym przez nią we wniosku o wydanie interpretacji stanie faktycznym mechanizmu odwrotnego obciążenia w oparciu o art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT. Stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia w przypadku transakcji, których przedmiotem jest świadczenie usług budowlanych, konieczne jest wykonywanie tych świadczeń w relacji: podwykonawca - generalny wykonawca. Oznacza to, że nie są usługami świadczonymi przez podwykonawców usługi budowlane świadczone bezpośrednio na rzecz inwestorów, gdyż są one świadczone bezpośrednio na rzecz zleceniodawcy usług (a nie wykonawcy). W przypadku gdy inwestor wchodzi w rolę generalnego wykonawcy uniemożliwia to uznanie podmiotu wykonującego pracę na zlecenie inwestora/generalnego wykonawcy za podwykonawcę w rozumieniu przepisów o VAT, a tym samym uniemożliwia zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia. Zdaniem Sądu w opisanym stanie faktycznym rację przyznać należy jednak spółce, która pełni rolę inwestora, albowiem jest ona podmiotem, który zleca wykonanie robót budowlanych na dzierżawionym przez siebie terenie oraz jest podmiotem angażującym środki finansowe w każdy projekt. Nie ulega także wątpliwości, że w opisanym stanie faktycznym występuje de facto wyłącznie jeden rodzaj zlecenia mający znaczenie dla wykonywanych robót budowlanych, tj. zlecenie przez spółkę (jako inwestora) wykonania prac budowlanych innemu podmiotowi (wykonawcy).

W ocenie Sądu, nie można wywodzić statusu podwykonawcy robót budowlanych w rozumieniu art. 17 ust. 1h ustawy o VAT, poprzez pośrednie odwołanie się do fikcji prawnej, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o VAT, w oderwaniu od rzeczywistego charakteru działalności podmiotu uznanego uprzednio za wykonawcę tych robót, jak również ratio legis wprowadzenia mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Pokreślić należy, że omawiana sprawa dotyczy stanu prawnego obowiązującego do końca października 2019 r.

(wyrok WSA w Gliwicach z dnia 21 października 2019 r., sygn. akt I SA/Gl 543/19 - orzeczenie nieprawomocne)